Archipel: geen verbod op roken, wel op rookplekken
Gun jezelf als organisatie de tijd en accepteer dat het niet meteen goed gaat. Dat is het credo van zorggroep Archipel in de ouderenzorg, als het gaat om het rookvrij worden. ‘Daarnaast benadrukt de organisatie richting medewerkers, bewoners en naasten dat ‘we het roken niet verbieden, maar dat de wetgeving restricties oplegt waar er wel en niet gerookt mag worden. Daar hebben we ons aan te houden. En we zijn er pro-actief mee aan de slag gegaan.’
Moreel beraad
Archipel biedt vele vormen van zorg, behandeling, welzijn en wonen aan inwoners van regio Eindhoven. De organisatie is inmiddels ruim twee jaar aan de slag met rookvrije zorg. Dat begon met een moreel beraad waarin de belangrijkste gremia uit de organisatie vertegenwoordigd waren. ‘Tijdens dat moreel beraad kwamen we tot de conclusie dat we niet ontkomen aan het rookvrij worden, omdat volgens het preventieakkoord de zorg in 2030 rookvrij moet zijn’, vertelt Véronique Everts. Zij is samen met collega Ilse de Brouwer projectleider rookvrije zorg en dus verantwoordelijk voor het rookvrij beleid en de implementatie daarvan binnen Archipel. ‘Die plicht vanuit het preventieakkoord zorgt ook voor bestuurlijk commitment binnen onze organisatie. Het bestuur is onze opdrachtgever. En dat is wat ons betreft cruciaal gebleken voor een positief resultaat.’
Samenwerking
Toen die conclusie - we ontkomen er niet aan - eenmaal was getrokken, werd een werkgroep rookvrije zorg opgericht. Ook daarin zijn de belangrijkste gremia uit de organisatie vertegenwoordigd. Het doel van de werkgroep is om te komen tot een rookvrij beleid dat zo breed mogelijk gedragen wordt in de organisatie. ‘We bieden vele vormen van zorg en behandeling aan veel verschillende doelgroepen’, vertelt Everts. ‘Bijvoorbeeld aan oudere mensen met dementie, maar ook aan (jongere) mensen met ziektebeelden als Huntington en Korsakov. Al die doelgroepen moeten we op een andere manier benaderen, dus is samenwerking erg belangrijk.’
Restricties waar je wel en niet mag roken
Voor de bewoners van Archipel geldt inmiddels dat er nergens meer binnen gerookt mag worden. Eerder gold al dat er niet op de privékamers gerookt mocht worden, vanwege de brandveiligheid. Veel locaties hadden daarom inpandige rookruimtes waar bewoners zelfstandig naartoe konden gaan. ‘In 2023 zijn we, ook weer vanwege de wetgeving, gestart met het sluiten van deze inpandige rookruimtes. De meeste locaties hebben nu een rookruimte buiten ingericht, waar alleen nog cliënten mogen roken, geen medewerkers. Daarbij hebben we goed gekeken naar eventuele overlast naar binnen of overlast voor andere (niet rokers) buiten.’ Voor de medewerkers van Archipel geldt dat roken alleen is toegestaan buiten het terrein en tijdens onbetaalde pauzes. Ook mogen zij niet herkenbaar zijn als rokende medewerker, dus moet de zorgjas binnen blijven.
De realiteit
Everts vertelt dat er in de opstartfase heus weerstand is geweest op de rookvrij-plannen, zowel van de medewerkers als van de bewoners en familieleden van de bewoners. ‘We bieden zorg en behandeling aan cliënten die soms vanwege hun (cognitieve) ziektebeeld niet zelfstandig naar een rookplek buiten kunnen. Dat beperkt hen in hun wens om te roken, terwijl wij juist heel erg inzetten op de kwaliteit van leven en de eigen regie van bewoners en cliënten. Dat voelt voor medewerkers soms tegenstrijdig. Helemaal als aan hen gevraagd wordt of zij een cliënt willen begeleiden naar de rookplek. Dat is mede door het personeelstekort een uitdaging. Het grootste probleem is dat er geen mensen zijn om bewoners naar de plek te brengen, en dat medewerkers nog steeds in aanmerking komen met rook als zij wel meegaan naar de rookplek. Dat is ook de realiteit waarmee we te maken hebben.
Recht op een rookvrije werkplek
‘We blijven steeds weer uitleggen waarom we rookvrij willen worden: medewerkers hebben recht op een rookvrije werkplek. En we benadrukken dat we het roken niet verbieden, maar dat de wetgeving restricties oplegt waar er wel en niet gerookt mag worden. Daar hebben we ons aan te houden’, legt Everts uit. Ze voegt daaraantoe dat een universeel beleid in een organisatie met zoveel verschillende doelgroepen, niet haalbaar is. ‘Dus bedenken we of op locatieniveau of per bewoner creatieve dingen om te proberen aan de rookbehoefte te voldoen. Bijvoorbeeld een e-sigaret met steeds minder nicotine. Doordat cliënten minder in aanraking komen met rokende medebewoners op de afdeling, merken we dat er ook minder behoefte is om te roken bij sommige doelgroepen. Samen blijven we positief nadenken over wat we kunnen doen. We hebben nauw contact met Actiz om de knelpunten te blijven bespreken en we hebben ook een lerend netwerk rookvrije zorg waarin we ervaringen en tips bespreken met andere VVT organisaties.’
De aanpak van Archipel kort samengevat
- Een moreel beraad
- De oprichting van een werkgroep rookvrije zorg
- Geen rookverbod, maar rookvrij.
- Focus: medewerkers hebben recht op een rookvrije werkplek
- Creatieve oplossingen op locatie- en of individueel niveau
- Knelpunten blijven bespreken, ook met brancheorganisatie Actiz
- Een lerend netwerk rookvrije zorg waarin ervaringen worden gedeeld met andere VVT- organisaties.
Praktijkvoorbeelden van rookvrije zorg
VGN brengt praktijkvoorbeelden in beeld van organisaties die zijn gestart met het thema rookvrije zorg, zodat andere organisaties daar hun voordeel mee kunnen doen. Welke successen behaalden deze organisatie en wat zijn (of waren) knelpunten? Lees de praktijkvoorbeelden hier. Heb jij een praktijkvoorbeeld? Mail deze naar communicatie@vgn.nl.
