Rookvrij Ipse de Bruggen: ‘De impact van rokende begeleiders op het rookgedrag van cliënten is ontzettend groot’

Geen honderd, wel negentig procent rookvrij

Missie geslaagd, vertelt een enthousiaste Marian Otten, beleidsmedewerker gezondheid. Ipse de Bruggen is rookvrij. ‘Hoewel, ik zeg niet dat wij honderd procent rookvrij zijn. Zo gaat dat helaas niet. Verslavingen zijn hardnekkig. Er zal ongetwijfeld nog wel eens gerookt worden en we zien heus nog wel eens een peuk op de grond. Maar we zijn blij met het feit dat er veel minder in de nabijheid en in het zicht van mensen met een beperking gerookt wordt. We zijn zeker voor negentig procent rookvrij, hoewel we altijd zullen streven naar honderd procent.’

Multidisciplinaire klankbordgroep

Rookvrije zorg werd vanuit het programma Samen Fit opgepakt, een programma met als doel een gezonde leefstijl voor de mensen die zorg en ondersteuning ontvangen van Ipse de Bruggen. Er werd in 2020 een klankbordgroep opgestart door medisch beleidsmedewerker Joris van Erp. Hierin zaten zorgmanagers, facilitaire medewerkers, communicatiemedewerkers, een arts VG, Marian Otten vanuit HRM en een jongen met een licht verstandelijke beperking die succesvol gestopt is met roken. De klankbordgroep was de aanjager van het rookvrij worden, met de raad van bestuur als opdrachtgever en aanspreekpunt. Inmiddels is de klankbordgroep opgeheven omdat het beleid voor medewerkers is geïmplementeerd.

Voorbeeldfunctie van begeleiders

Otten vertelt dat de klankbordgroep heel regelmatig in gesprek ging met de Centrale Cliëntenraad. ‘Door gesprekken met de cliëntenraad werd ons duidelijk hoe groot de voorbeeldfunctie van begeleiders eigenlijk is en wat voor impact hun roken op beïnvloedbare cliënten heeft’, vertelt Otten. ‘Daar schrok ik van. Opvallend is ook dat mensen met een licht verstandelijke beperking die niet roken, zich vooral storen aan rokende begeleiders en niet zozeer aan rokende medecliënten.’ De reden waarom het rookvrijbeleid van Ipse de Bruggen zich allereerst op medewerkers richtte.

Eerst wennen, daarna actie

De eerste drie maanden stonden in het teken van wennen aan het idee om rookvrij te worden. Daarna volgde de uitvoering van het beleid: eerst mochten medewerkers niet meer in het zicht van cliënten roken, daarna werden alle locaties en alle terreinen rookvrij. ‘Wij gaan niet zover dat we cliënten verbieden om te roken. Ons standpunt is: we zijn rookvrij, dus mag je niet meer roken als je werkt of op bezoek bent bij Ipse de Bruggen. Dat betekent dus ook: niet roken in de woningen van cliënten, mede vanwege de brandveiligheid. Wat zij vervolgens in hun eigen tuin doen, laten we los. Daar is geen wetgeving op. Wel hebben we gezegd dat begeleiders en zorgmedewerkers niet langer mogen roken op terreinen van Ipse de Bruggen, dus ook niet op het domein van cliënten en in hun tuin. Juist vanwege de voorbeeldrol die zij hebben.’

Een taart voor een rookpaal

Op alle buitenterreinen van Ipse de Bruggen kwamen rookvrij-borden te staan en werden rookvrij-tegels geplaatst. Alle asbakken op de buitenterreinen werden verwijderd en er kwam een actie om in ruil voor een taart een rookpaal in te leveren. ‘Dat werd positief ontvangen, was leuk en succesvol.’ Otten geeft aan dat er op de grotere landgoederen nog wel rookplekken zijn aangewezen, uit het zicht. We zien deze rookplekken als een tussenstap op weg naar volledig rookvrij.’

Heel veel communiceren

Her en der in de panden van Ipse de Bruggen hangen rookvrijstickers en bij de behandelaren staan rookvrijvlaggetjes op tafel, ‘omdat daar de gesprekken over het stoppen met roken plaatsvinden.’ In de nieuwsbrieven voor medewerkers en managers werd veelvuldig aandacht aan rookvrij besteed en ook op intranet. ‘Die berichten werden goed gelezen, beter dan de andere artikelen. Ook dat vond ik opvallend.’ Medewerkers konden twee maanden lang gratis nicotinetabletten krijgen, er werden stoppen met roken training georganiseerd en de medewerkers bij wie het stoppen maar niet wilde lukken, werden doorverwezen naar de huisarts.’

Eerst de medewerkers, dan de cliënten

De meeste mensen binnen Ipse de Bruggen stonden achter ons plan om rookvrij te worden, vertelt Otten. ‘Logisch, want de meeste mensen roken niet. Dat vergeten we vaak. De kracht van de niet-rokers wordt niet altijd optimaal benut.’ Tot op de dag van vandaag levert het rookvrij-zijn op een enkele locatie wel weerstand op, zegt Otten. ‘Op die plekken bundelen rokers hun krachten en dat levert lastige gesprekken op. Daar moeten we mee leren omgaan, maar op de meeste plekken is men vooral heel blij dat er niet meer gerookt wordt en dat er geen stankoverlast meer is door sigaretten.’ Nu het traject gefocust op de medewerkers is gelukt, gaat de focus op de cliënten. ‘Onze werkgroep ‘verslaving’ pakt het thema rookvrij voor cliënten verder op, maar dat zal een traject van veel langere adem zijn.’

De aanpak van Ipse de Bruggen kort samengevat

1. Verbinding met andere leefstijlthema’s.
2. Een centrale aanpak uitgerold over alle locaties en terreinen.
3. Een multidisciplinaire klankbordgroep met de raad van bestuur als opdrachtgever en aanspreekpunt.
4. Heel concrete acties, zoals ruil een rookpaal in voor een taart.
5. Heel veel aandacht voor rookvrij in de nieuwsbrieven en op intranet.

Praktijkvoorbeelden van rookvrije zorg

VGN brengt praktijkvoorbeelden in beeld van organisaties die zijn gestart met het thema rookvrije zorg, zodat andere organisaties daar hun voordeel mee kunnen doen. Welke successen behaalden deze organisatie en wat zijn (of waren) knelpunten? Lees de praktijkvoorbeelden hier. Heb jij een praktijkvoorbeeld? Mail deze naar communicatie@vgn.nl.