Rookvrij Elver: ‘Geen bureaucratisering, gewoon doen’
Het was eind 2021 toen zorgorganisatie Elver zich actief boog over het onderwerp rookvrije zorg, aangestoken door de trend dat steeds meer organisaties rookvrij werden. Ook in de zorg. Dat vertelt Ton Oolthuis, bestuurssecretaris van de zorgorganisatie die in Gelderland gevestigd is en zorg en ondersteuning geeft aan ongeveer duizend mensen met een verstandelijke beperking.
Visie
Een definitie van rookvrije zorg ontwikkelde Elver niet, maar wel een visie. Daarin staat dat Elver rookvrij wil worden omdat medewerkers recht hebben op een veilige werkplek en mensen met een beperking recht hebben op een gezonde (woon)omgeving. Er staat ook in dat roken en zorg niet samen gaan, en dat Elver bewust kiest voor rookvrij en niet voor een rookverbod. ‘Want we weten dat mensen roken omdat ze verslaafd zijn. Ze willen geen overlast of gezondheidsklachten (bij een ander) veroorzaken’, legt Oolthuis uit. ‘Daarom helpen we mensen met een beperking en medewerkers als ze willen stoppen met roken met trainingen. Dat is ook de reden dat we, niet aan handhaving doen. Het zal nog wel even duren voordat de laatste sigaret is uitgedoofd, maar we komen er vanzelf.’
Pragmatische aanpak
Elver pakt het rookvrij worden vooral heel pragmatisch aan. ‘Geen uitgebreid project met beleidsplannen, stuurgroep, projectgroep, werkgroep en klankbordsessies. En we gaan niet bureaucratiseren. Dat past niet bij ons’, vertelt Oolthuis. ‘Eigenlijk is het heel simpel: er wordt niet gerookt op het Elverterrein. Ook niet met een e-sigaret.’ Dus zijn alle terrassen, terreinen en openbare ruimtes rookvrij sinds mei 2023. Op de terreinen van de grotere Elver-locaties zijn enkele rookplekken aan de randen van het terrein gekomen. En er is geen tabaksverkoop meer in het winkeltje op de locatie in Nieuw Wehl. ‘Bewoners hebben het recht om in eigen huis of eigen tuin te roken. Dat blijft zo. Maar dat geldt niet voor medewerkers: zij mogen niet (mee)roken op het privéterrein van een bewoner.'
Positieve framing
Vanuit het managementteam, de ondernemingsraad en de cliëntenraad was er meteen steun voor de rookvrij plannen. ‘Wat daarbij helpt is dat we heel open, duidelijk en bondig communiceren waarom we rookvrij willen zijn: mensen met een beperking, medewerkers en bezoekers hebben gewoon recht op een rookvrij Elver. Daar kan niemand het mee oneens zijn. Bovendien helpt het, geeft Oolthuis aan, dat we het onderwerp positief framen. We praten niet over een rookverbod, maar over rookvrij. We handhaven niet, maar bieden mensen die moeite hebben met stoppen met roken juist trainingen aan.’
Snelle, zorgvuldige communicatie
Er was dus overwegend begrip vanuit de organisatie, maar er was ook ruimte voor iedereen om iets van de plannen te vinden. Bijvoorbeeld via intranet. Daar wordt heel regelmatig over de plannen gecommuniceerd, en daar kon men alle (kritische) vragen kwijt. ‘Die hebben we elke keer snel en zorgvuldig beantwoord.’ Daarnaast werd er in de maandelijkse uitzending ‘even bijpraten’ voor iedereen die betrokken is bij Elver, aandacht aan rookvrij besteed middels een talkshow over het hoe, het wat en het waarom.
Maatwerk
Inmiddels zijn we tweeënhalf jaar verder in de tijd nadat Elver rookvrije zorg op de agenda zette. Oolthuis geeft een voorbeeld van hoe het onderwerp inmiddels leeft binnen de organisatie, en dat het vaak ook om maatwerk draait. ‘In Arnhem hebben we een wat grotere locatie die net helemaal gerenoveerd is. Hier wonen 230 mensen en zij hebben samen met medewerkers besloten dat er niet meer in de nieuwe studio’s gerookt wordt. Wie roken wil, doet dat in zijn eigen tuin. En voor de medewerkers zijn er twee aparte rookplekken gecreëerd. Het is een ongeschreven regel, maar iedereen houdt zich eraan.’ En ander voorbeeld: ‘We krijgen uiteraard nog steeds vragen over hoe om te gaan met rookvrije zorg. Bijvoorbeeld over een bewoner die toch in de eigen studio zo nu en dan een sigaret rookt, waardoor de begeleider geen rookvrije omgeving heeft. Dan maken we ook daar binnen de context op maat afspraken over.’
De aanpak van Elver kort samengevat
- Pragmatische aanpak: gewoon beginnen.
- Zorgvuldige, open communicatie.
- Snelle beantwoording van kritische vragen.
- Geen rookverbod, maar rookvrij.
- Geen handhaving, maar trainingen voor mensen die willen stoppen met roken.
- Positieve framing.
- Veel aandacht voor rookvrij op intranet en de maandelijkse uitzending ‘even bijpraten’.
Praktijkvoorbeelden van rookvrije zorg
VGN brengt praktijkvoorbeelden in beeld van organisaties die zijn gestart met het thema rookvrije zorg, zodat andere organisaties daar hun voordeel mee kunnen doen. Welke successen behaalden deze organisatie en wat zijn (of waren) knelpunten? Lees de praktijkvoorbeelden hier. Heb jij een praktijkvoorbeeld? Mail deze naar communicatie@vgn.nl.
