‘Werken voor een glimlach’
Jolanda Cornelissen is coördinerend begeleider in de gehandicaptenzorg en was op Prinsjesdag als gast aanwezig bij de Troonrede. Zij werkt met mensen met een ernstige verstandelijke beperking en moeilijk verstaanbaar gedrag. ‘Volwassen mannen met het ontwikkelingsniveau van een kind tussen zes maanden en anderhalf jaar.’ Haar werkgeluk zit in ogenschijnlijk kleine momenten: ‘Die glimlach als je binnenkomt, je hand die vastgepakt wordt.’ Daar zit een hele wereld achter. ‘Het is vaak een ingewikkelde puzzel om te ontdekken waar onbegrepen, in de praktijk veelal agressief of negatief, gedrag vandaan komt, maar als dit lukt en je oorzaken weg kunt nemen, dan maak je voor deze mensen echt het verschil.’
Op Prinsjesdag was Jolanda als speciale gast van SP-Kamerlid Sarah Dobbe bij het uitspreken van de Troonrede door de koning. ‘Ik heb veel kunnen vertellen over het werken in de gehandicaptenzorg, en dat dit zoveel meer is dan ‘broodjes smeren’, zoals het in het regeerprogramma stond. Het was heel indrukwekkend om dit allemaal van zo dichtbij mee te maken. De koning zei helaas niets over de gehandicaptenzorg, maar bij SP voelde ik me zeer gewaardeerd en gehoord. Sarah Dobbe komt volgende maand ook een dagje meelopen met mijn werk.’ Jolanda en Sarah droegen beiden een Prinsjesdaghoedje dat is gemaakt met en door cliënten van Siza. Ook GroenLinks-PvdA-Kamerlid Lisa Westerveld en NSC-Kamerlid Agnes Joseph droegen hoedjes die gemaakt zijn door mensen met een beperking, bij respectievelijk Driestroom en Sherpa.
Een langdurige band opbouwen met cliënten
Al veertien jaar werkt de 57-jarige Jolanda Cornelissen bij zorgorganisatie Siza in Arnhem. Eerder werkte Jolanda in de ouderenzorg en psychiatrie, daarvoor had zij een eigen bedrijf in de sport, waar ze ook in aanraking kwam met mensen met een beperking. De keuze voor de gehandicaptenzorg blijkt een hele bewuste te zijn:
‘Je kunt hier echt een relatie opbouwen met cliënten. Voor mij is dat een groot verschil met de psychiatrie en de ouderenzorg, waar het contact korter is. In de gehandicaptenzorg kun je langdurig een band opbouwen. Dat is ook cruciaal om te leren wat iemand nodig heeft. Zeker bij de complexe doelgroep waarmee ik werk. Zij kunnen niet op de gewone manier communiceren, je moet op allerlei uitingsvormen letten om te weten wat er speelt. Een beweging met één pink kan al van groot belang zijn. Als je dat niet ziet, dan ontstaan er later problemen, die dus voorkomen hadden kunnen worden. Deze cliënten hebben behoefte aan vastigheid. En wij hebben die vastigheid en continuïteit ook nodig om hen écht te leren kennen en hun gedrag te leren lezen. Ze hebben je echt nodig en je kunt een wezenlijke bijdrage leveren aan volwaardiger kwaliteit van leven. Dat geeft mij veel voldoening.’
Denk in mogelijkheden
Jolanda werkt op Siza-locatie 's Koonings Jaght. Sinds enkele maanden is zij coördinerend begeleider op de groep waar zij al jarenlang met een vast team werkt. ‘Dit team werkt al tien jaar samen. Dat geeft rust en stabiliteit voor de cliënten, maar ook voor onszelf. Je moet blind op je teamgenoten kunnen vertrouwen en dat doe ik hier zeker.’ Op de groep van Jolanda wonen tien, en binnenkort elf, mannen in de leeftijd van 35 tot 67 jaar, maar met het ontwikkelingsniveau van een kind van zes maanden tot anderhalf jaar. Het zijn cliënten met een ernstige verstandelijke beperking en moeilijk verstaanbaar gedrag. Een groep waar niet iedereen mee wil werken.
‘Er kunnen zich flinke escalaties voordoen bij deze groep. Dat zorgt voor een zeker stigma. De grootste uitdaging is iedere dag opnieuw om alles goed te laten verlopen en escalaties te voorkomen. Met een stabiel en goed ingewerkt team lukt dat vaak. Dat wordt echter steeds lastiger in de gehandicaptenzorg. Door veel personele wisselingen en de inzet van zzp-ers ontstaat er sowieso al onrust bij deze cliënten, en de nieuwe of tijdelijke begeleiders kunnen deze cliënten ook nog niet zo goed lezen. Dan kunnen escalaties ook vaker gebeuren en heftiger van aard zijn, waardoor begeleiders voor een andere doelgroep kiezen. Dat is enorm jammer, want juist met vastigheid en vertrouwdheid is veel te voorkomen.’
Werk vanuit je hart
Jolanda is daarom voorstander van zoveel mogelijk vaste medewerkers en minder zzp-ers. Ze ziet dat haar werkgever Siza zzp-ers actief een vast contract aanbiedt. ‘Maar niet iedereen staat daar voor open. Veel zzp-ers wachten de landelijke ontwikkelingen af. Je moet dit werk niet voor ’t geld doen, maar vanuit je hart’. Uit gesprekken met zzp-ers weet ze echter dat het lang niet altijd om geld draait. ‘Opvallend vaak hoor ik dat de eigen invloed op het werkrooster, bijvoorbeeld in combinatie met mantelzorgtaken of met jonge kinderen, een belangrijke rol speelt bij de keuze voor het zzp-schap. Of dat ze als zzp-er minder administratieve taken hoeven uit te voeren dan vast personeel’. Dat zijn zaken waar werkgevers en leidinggevenden volgens haar meer aan zouden kunnen doen. ‘Bereidheid om te puzzelen met roosters scheelt al veel. Denk in mogelijkheden.’ In haar eigen team vangt men zo naar ieders tevredenheid samen veel op. Door flexibel voor elkaar in te springen, hoeven er nauwelijks zzp-ers ingezet te worden. ‘De route van minder zzp naar meer vaste contracten zal met de nodige onrust en onzekerheid gepaard gaan, maar biedt ook kansen. Mijn oproep aan de organisaties is: luister naar de werkvloer, werk bottom-up bij deze veranderingen.’
Zwaar werk
Jolanda zit goed op haar plek en is blij met haar werk. ‘Voor de langere termijn is het natuurlijk wel even afwachten of ik dit werk lichamelijk tot m’n pensioen volhoud. Maar ik wil sowieso wel in de gehandicaptenzorg blijven werken. Helpen bij het werken aan kwaliteit en de samenwerking binnen teams. Gelukkig is het behouden van kennis en expertise ook een belangrijk aandachtspunt bij Siza. Als het zover is, dan zal ik daar het gesprek over aangaan.’
Je leert jezelf beter kennen
Haar boodschap aan toekomstige werknemers in de gehandicaptenzorg: ‘Denk er niet te licht over, het is intensief werk. Maar bedenk ook dat het veel vreugde brengt en je jezelf beter leert kennen. Je gaat jezelf op heel ander vlak ontwikkelen, cliënten zijn een spiegel van jezelf. Dit werk brengt je veel. Die ene glimlach van die cliënt die door iedereen zo lastig wordt gevonden, kan zoveel voldoening geven.’
Gebrek aan maatschappelijke aandacht
De onzichtbaarheid en het gebrek aan aandacht voor haar doelgroep in de maatschappij, raakt Jolanda zeer. Dat het nieuwe kabinet verder gaat met bezuinigen op de gehandicaptenzorg doet pijn: ‘Dat kán helemaal niet.’ Zij zal haar best blijven doen om hier aandacht voor te vragen. ‘Als er in de kinderopvang door ziekte of andere omstandigheden te weinig begeleiders beschikbaar zijn, dan gaat de groep dicht. De doelgroep waar ik mee werk, functioneert op het niveau van kleine kinderen. Maar wij kunnen niet zomaar een groep sluiten. Er is geen alternatief en we kunnen ze niet in de steek laten. Er is in de samenleving weinig kennis over of bekendheid met deze doelgroep, de problematiek krijgt weinig aandacht. Het raakt me dat deze groep zo buiten beeld blijft. Ik wil hier graag meer aandacht voor, daarom greep ik de uitnodiging om mee naar Prinsjesdag te gaan met beide handen aan.’
Zorgorganisatie Siza biedt ondersteuning en zorg aan mensen met een lichamelijke, verstandelijke of meervoudige beperking en aan mensen met autisme of niet-aangeboren hersenletsel. De dienstverlening van Siza loopt uiteen van ondersteuning thuis tot aan 24-uurs zorg in een woongroep en van behandeling tot begeleiding naar werk. Siza ondersteunt op die momenten dat het nodig is en daagt mensen uit om hun grenzen waar mogelijk te verleggen. Bij Siza werken 2500 medewerkers die zorg en ondersteuning bieden aan ruim 3500 mensen. Siza heeft 150 locaties verspreid over Gelderland en Midden-Brabant.
