Gehandicaptenzorg blijft alert op toenemende criminaliteit

Breed front

De ernstige misstanden die de politie heeft gesignaleerd, hebben betrekking op verschillende overtredingen, ook in de gehandicaptenzorg. Niet alleen wordt er gefraudeerd met diploma’s, er blijkt inmiddels ook op verschillende werkplekken ongekwalificeerde mensen cruciale zorgtaken te verlenen, terwijl er ook declaraties voor niet geleverde diensten worden ingediend. Er worden zelfs kwetsbare cliënten ingezet bij criminele activiteiten. De VGN kreeg vervolgvragen van de media, evenals de leden, die onder andere ook geconfronteerd werden met verontruste naasten van cliënten. 

Gedeeltelijke herkenning

Uit de reacties die de VGN kreeg van haar achterban komt naar voren dat de gemelde zware criminaliteit veelal niet wordt herkend, maar frauduleuze handelingen van tijdelijk personeel en/of malafide bemiddelingsbureaus wél. 

Er kwamen overigens in 2023 zo’n 100 meldingen van diplomafraude binnen. Het gaat om een kleine groep die dit leed veroorzaakt. De inspectie publiceerde in dit jaar over 118 meldingen die betrekking hebben op het gebruik van valse diploma's en VOG-verklaringen. Dit was een sterke stijging ten opzichte van 2021, toen er nog 48 meldingen werden geregistreerd. 

Opbouw van crimineel gedrag

Het gaat vaak om mannelijke zzp’ers, meestal werkzaam via verdachte bemiddelingsbureaus, soms ook met een criminele achtergrond. Hun verdienmodel is ‘modulair’ opgebouwd: vooral uren draaien tijdens nachtdiensten en met de zorg als dekmantel criminele activiteiten ontwikkelen, soms ook met valse diploma’s. Documenten waar ook geld mee wordt verdiend. Meldingen hebben bovendien te maken met zorg die wel wordt gedeclareerd, maar niet wordt geleverd…

Scherp blijven

De sector spant zich dan ook al geruime tijd intensief in om deze praktijken tegen te gaan. Zo organiseerde de VGN eerder dit jaar een webinar om leden bewust te maken van de risico’s die er zijn met betrekking tot de inzet van onbekwame en criminele personen. Informatie en vergroting van bewustwording stond daarbij voorop. Aanhoudende scherpte is daarbij geboden, is de opvatting. Daarin nemen de VGN-leden een eigen verantwoordelijkheid, blijkt in de praktijk. Bijvoorbeeld bij het aantrekken van ZZP’ers. De basis is een check in het DUO-register. Daar hoort bij dat met behulp van kwaliteitsvoorschriften diploma’s en competenties worden gecontroleerd. En dat kandidaten onder toezicht op een apparaat van de eigen organisatie inloggen en referenties inwinnen bij organisaties waar de ZZP’ eerder werkzaamheden verrichtte. Die verscherpte controle heeft uiteraard ook betrekking op de afspraken die zorgaanbieders maken met uitzend- en bemiddelingsbureaus over screening van uitzendkrachten en zzp’ers op diploma’s, kwaliteitseisen en een actuele VOG.

Niet-pluis-gevoel

Intussen blijft de VGN er op aandringen om voortdurend alert te blijven op misstanden, het niet-pluis-gevoel ruimte geven en acteren als dat nodig is. Bijvoorbeeld als nieuwe, tijdelijke krachten snel onvoldoende bekwaam blijken te zijn: niet alle werkzaamheden goed oppakken, vreemd gedrag vertonen, rare uitspraken doen en bijvoorbeeld niet weten hoe je moet omgaan met moeilijk verstaanbaar gedrag.

Elke klacht, elk signaal dat resteert, moet daarna serieus worden genomen. Met name op momenten dat de bezettingsgraad onder druk staat, bijvoorbeeld tijdens nacht- en weekenddiensten. Dit betekent dat er meteen een melding wordt gedaan bij de IGJ als de situatie daar aanleiding toe geeft. Of een aangifte bij de politie. 

Ook inspectie, onderwijs en politie

Het uitbannen van criminaliteit in de zorg is naar de opvatting van de gehandicaptenzorg geen verantwoordelijkheid die uitsluitend bij de sector ligt. Ook de inspectie, het onderwijs en de politie zouden nadrukkelijker in actie moeten komen. De inspectie moet veel meer bevoegdheden krijgen en oppakken, met name in het toezicht op de bemiddelingsbureaus die de inzet van deze ZZP’ers voor zorgtaken bemiddelen. Dit liet VGN-directeur Theo van Uum ook meteen na de genoemde berichtgeving weten op Radio 1. Het gebrek aan dit toezicht is een lacune in de wet- en regelgeving, zei hij. 

De gehandicaptenzorgaanbieders verwachten van de politie trouwens dat het niet bij rapportage blijft, maar dat er bij aangifte daadkrachtiger werk wordt gemaakt van de opvolging. Nog te vaak ervaren ze dat de politie aangifte afdoet als een incident, zonder dat daar opsporing of onderzoek op volgt. Ook onderwijsinstellingen moeten volgens de VGN scherper toezien op vermeende criminele praktijken. Waardoor bijvoorbeeld het risico op ten onrechte betaalde aftekenstages kan worden voorkomen. 

Zorg-hart moet domineren

Zolang er personeelskrapte is in de zorg en zorgorganisaties worstelen om werkroosters rond te krijgen, zullen er mensen zijn die misbruik van de situatie proberen te maken. Als het gevolg is dat te veel zzp’ers zich vooral financieel geprikkeld voelen en zonder een zorg-hart in de sector aan de slag willen, dan komt de kwaliteit van de zorg onder te grote druk. De VGN is van mening dat er niet één oplossing is voor deze al langer aanhoudende dreiging. Maar er kan wel veel aan worden gedaan als de genoemde betrokken partijen gezamenlijk optrekken in de bestrijding.  

De Tweede Kamercommissie VWS debatteert op 19 december over de arbeidsmarkt in de zorg. De VGN versterkt haar lobby om ‘Den Haag’ bij die gelegenheid daadkracht te laten tonen op dit zeer afkeuringswaardige, maatschappelijke verschijnsel. 

Verder lezen en luisteren

• RTL Nieuws: ‘Drugshandelaren en plofkrakers 'op grote schaal' actief in de zorg, kwetsbare patiënten in gevaar’
• Theo van Uum op NPO Radio 1: 'Criminelen in de zorg brengen kwetsbare patiënten in gevaar'