Cliënten en medewerkers open in gesprek over seksualiteit

“Op een aantal locaties is seksualiteit nog een onderbelicht onderwerp, terwijl het wel een primaire levensbehoefte is”, zegt Sanna Rempt, gedragswetenschapper bij De Noorderbrug. De Noorderbrug is een organisatie voor mensen met een auditieve beperking, met niet-aangeboren hersenletsel en/of een lichamelijke beperking. Cliënten worden gestimuleerd om hun leven in te richten zoals zij dat willen, passend bij hun mogelijkheden, ontwikkeling en welzijn. “Ook ontwikkeling op het gebied van seksualiteit hoort daarbij”, zegt Sanna. “Onze cliënten hebben hier regelmatig vragen over. Daarnaast lopen medewerkers aan tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag. Daarom deden we mee aan het leernetwerk.”

Vragenlijst

De Noorderbrug begon op drie locaties met een sterkte/zwakteanalyse. Per locatie vulden zeven medewerkers en zeven cliënten een vragenlijst in. “Op basis daarvan brachten we onze sterke en zwakke punten in kaart: op het gebied van de beroepshouding van medewerkers, hun kennis en vaardigheden, aansturing vanuit het management en het veiligheidsgevoel van cliënten.”

Sterke en zwakke punten

Uit de analyse bleek dat de beroepshouding van medewerkers goed was: ze wilden graag aan de slag met het onderwerp. “Maar hun kennis en vaardigheden op dit gebied bleken onvoldoende”, zegt Sanna. “Ze wisten niet hoe ze seksualiteit en seksueel grensoverschrijdend gedrag het beste bespreekbaar konden maken met cliënten. Ook de aansturing door de locatiemanagers was niet optimaal: hun aanpak was niet overal hetzelfde en het thema kreeg niet overal evenveel aandacht. Tot slot bleek dat cliënten zich soms best onveilig voelen op de locatie. Dat willen we natuurlijk voorkomen. Daarom besloten we het onderwerp op verschillende niveaus aan te pakken.”

Signalen herkennen

Medewerkers van de drie locaties kregen per mail de vraag waar ze behoefte aan hadden als het ging om seksualiteit. Ze wilden vooral signalen van misbruik leren herkennen en handvatten krijgen om in gesprek te gaan met cliënten. “Naar aanleiding van die wensen hielden we op elke locatie een bijeenkomst”, zegt Sanna. “We bespraken het beleid, mogelijke verbeteringen en we gaven uitleg over de signaleringslijsten: hoe herken je seksueel misbruik, hoe weet je wanneer een cliënt ondersteuning nodig heeft? Ook kregen medewerkers een lijst met websites en andere materialen, die hen helpen om met cliënten over seksualiteit te praten. Om de aansturing te verbeteren, staat het thema nu op de agenda bij jaargesprekken, werkoverleggen en sollicitatiegesprekken. Ook in het inwerkprogramma van nieuwe collega’s op de drie locaties heeft seksualiteit een vaste plek.”

Themabijeenkomsten voor cliënten

Voor cliënten werden drie themabijeenkomsten georganiseerd, met de thema’s ‘lichaam’, ‘vriendschap & relatie’ en ‘liefde en seks’. “Deze bijeenkomsten waren een groot succes”, vertelt Sanna. “Het waren vooral gezellige avonden, waarbij we op een laagdrempelige manier praatten over het zelfbeeld van cliënten, over het verschil tussen vriendschap en relaties, over wat er wel en niet bij seks hoort. Elke keer keken we een dvd en deden we verschillende opdrachten. Zo mochten cliënten bijvoorbeeld op een foto van henzelf aangeven wat ze wel en niet mooi vinden aan zichzelf. De avonden zijn eenvoudig te organiseren en cliënten vinden het geweldig.”

Goede resultaten

Sanna is tevreden over de resultaten die tot nu toe zijn geboekt. “Vorig jaar hebben we verschillende quickscans onder medewerkers gehouden, om te bepalen of onze aanpak werkt. Medewerkers gaven in de eerste enquête een 5,8 voor hun kennis- en vaardigheidsniveau, de laatste keer was dat een 8,6. De sturing kreeg eerst een 4,3, nu een 7.7. Het valt op dat het aantal meldingen van cliënten rond seksueel grensoverschrijdend gedrag licht stijgt. Dat komt waarschijnlijk doordat cliënten zich nu veiliger voelen en er eerder over durven te praten. Seksualiteit – de positieve én de negatieve kanten- is bespreekbaar geworden. We willen nu organisatiebreed beleid ontwikkelen rond het onderwerp, zodat alle locaties er op dezelfde manier mee omgaan.”

Voor meer informatie

• Sanna Rempt, gedragswetenschapper, e-mail s.rempt@noorderbrug.nl.
• Gebundelde resultaten leernetwerk Seksualiteit en Preventie Seksueel Misbruik

Tips: aan de slag!

• Ben niet alleen beheersmatig bezig met meldingen en registratie, maar zorg ook voor de begeleiding van cliënten en medewerkers.
• Stel een gemotiveerde werkgroep samen, die actief met het thema aan de slag gaat. Het is belangrijk dat de leden uit verschillende functies en disciplines komen.
• Laat medewerkers zelf meedenken over het onderwerp en neem hen mee in de aanpak. Leg goed uit waarom bepaalde stappen genomen worden.

• Geef cliënten eerlijk antwoord op hun vragen en doe vooral niet lacherig. Zorg dat seksualiteit een gewoon gespreksonderwerp wordt en dat het onderwerp blijft leven.
• Zet het onderwerp op de agenda van teamoverleggen en geef iedereen de kans om te vertellen wat ze meemaken op dit gebied. Dat mogen ook leuke anekdotes zijn.
• Bereid jonge collega’s voor op wat ze met cliënten kunnen ervaren rond  seksualiteit.