Ad van Gennep (1937 – 2019) riep op tot menselijke waardigheid en inclusie

Helaas bereikte ons het bericht dat op 23 augustus 2019 Ad van Gennep is overleden. Zijn gezondheid was het laatste jaar sterk achteruit gegaan door de hersenziekte PSP (progressieve supranucleaire verlamming), een vorm van parkinsonisme. Voor velen die werkzaam zijn in de verstandelijk gehandicaptenzorg was de 81-jarige Ad van Gennep een begrip. Hij was vanaf de jaren zeventig tientallen jaren hoogleraar Orthopedagogiek aan de Universiteit van Amsterdam en de laatste werkzame jaren was hij hoogleraar Verstandelijke beperking aan de Universiteit Maastricht.

Variatie in hulpverlening

Daarnaast heeft hij veel betekend voor de beroepsvereniging voor (ortho)pedagogen en onderwijskundigen (NVO) waar hij tot erelid is benoemd. Ook zat Ad in vele raden van toezicht bij zorginstellingen. Voor zijn belangrijke rol in de decentralisering van de zorg en allerlei initiatieven die leidden tot meer variatie in hulpverlening en woonvormen voor mensen met een verstandelijke beperking, ontving hij tijdens zijn afscheidssymposium aan de UvA een onderscheiding ontvangen als Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

Paradigma-tabel

Klassiekers in zijn werk zijn de verschillen tussen fysieke integratie en sociale integratie en zijn ‘paradigma-tabel’ waarin hij de visies in de verstandelijk gehandicaptenzorg uiteenzet, gerelateerd aan termen die we bij die paradigma’s hanteren voor de betrokken persoon en het hulpverleningsproces. Hij heeft vele boeken geschreven die nog altijd gebruikt worden. Ad van Gennep las tot op hoge leeftijd boeken en artikelen over de verstandelijk gehandicaptenzorg en de orthopedagogiek, ook in het Duits, en probeerde dit gedachtengoed te delen met betrokken onderzoekers en professionals in Nederland. Tot aan zijn laatste maanden bleef hij geboeid door deze thema’s en was het inspirerend om met hem daarover van gedachten te wisselen.

Menselijke waardigheid

In zijn ‘afscheidsartikel’ in het tijdschrift NTZ van december 2017 sloot hij af met het benadrukken van twee belangrijke waarden voor de gehandicaptenzorg: menselijke waardigheid en co-existentiële inclusie. Respect voor en bescherming van de menselijke waardigheid van elk individu is belangrijk, waarbij er aandacht is voor de persoonlijke en de sociale kant.  In zijn uitleg van het begrip co-existentiële inclusie geeft hij de verbreding en variabiliteit in interactievormen aandacht.

Heterogeniteit

Tot slot was hij een voorstander van het tegelijkertijd gebruik maken van verschillende paradigma’s en meerdere theorieën en heeft hij in zijn laatste jaren een pleidooi gehouden voor een ‘intersectionaliteitsperspectief’. In dit perspectief staat een meerdimensionale benadering centraal, met aandacht voor unieke consequenties van meerdere beperkingen tegelijkertijd, heterogeniteit, integrale benaderingen zonder hiërarchische onderliggende ordening en recht doen aan de empirie.

Solidariteit

In zijn laatste zin van dit artikel wees hij ons op de grootste uitdaging in de samenleving namelijk hoe wij solidariteit en betrokkenheid opbouwen en in stand houden tussen mensen met verschillende behoeften, opdat zij een menswaardig leven hebben. Laten we met Ad en zijn wijze woorden in gedachten ons daar allemaal voor (blijven) inzetten.

Het was Ad’s wens om als u iets wilt doen, dan te doneren aan de Hersenstichting op NL18 INGB 0000 000 860 voor onderzoek naar PSP.

Sabina Kef, in 1999 gepromoveerd bij Ad van Gennep aan de UvA, nu werkzaam als senior onderzoeker Pedagogische Wetenschappen Vrije Universiteit Amsterdam en betrokken als hoofddocent bij de VGN Masterclass Wetenschappelijk onderzoek in de gehandicaptenzorg.