Verkiezingen: Wat zeggen politieke partijen over gehandicaptenzorg en inclusie? 

• Lees de analyse hier

Verkiezingen: Politiek aan zet

Nederland moet zich vóór 2030 ontwikkelen tot een samenleving waarin iedereen gewoon kan meedoen en een betekenisvol leven kan leiden, ongeacht beperking. Dat is onze Visie2030. We hebben als maatschappij nog een weg te gaan om deze ambitie waar te maken. De gehandicaptenzorg zet zich hier vol voor in, maar kan dit niet alleen. De politiek kan en moet hier de komende periode een verschil in maken. De Tweede Kamerverkiezingen zijn daarom van groot belang. 

Wat zijn politieke partijen van plan? 

Om te kijken hoe onze wensen en ambities zich verhouden tot politieke plannen, analyseerde de VGN verkiezingsprogramma’s van de tien partijen die naar verwachting de meeste zetels krijgen. Zij zijn getoetst op onderwerpen die van belang zijn om onze visie te verwezenlijken. Het gaat om tien punten afkomstig uit het verkiezingspamflet van de VGN, NIP, NVO en NVAVG en daarnaast is er ook nog specifiek gekeken naar de plannen voor jeugd. Volgens de VGN zijn dit de onderwerpen waarop actie nodig is. 

In onze analyse is een samenvatting te lezen van wat partijen hierover hebben geschreven. 

Wat valt op? 

De hoeveelheid aandacht die de (gehandicapten)zorg krijgt, verschilt sterk per programma. Ook de omvang van de verkiezingsprogramma’s verschilt sterk, van 36 pagina’s (SP) tot ruim 200 (D66). 

Bestaanszekerheid en participatie staan hoog op de politieke agenda 

Een onderwerp dat in ieder geanalyseerde programma veel aandacht krijgt, is bestaanszekerheid. Veel partijen pleiten bijvoorbeeld voor verhoging van het minimumloon en betaalbare (huur)woningen. Een aantal partijen heeft bij dit onderwerp specifiek aandacht voor mensen met een beperking. D66 geeft bijvoorbeeld aan bestaanszekerheid van deze groep mensen te willen beschermen en verbeteren, en de ChristenUnie pleit voor financiële zekerheid voor mensen met een beperking bij de overgang tussen dagbesteding, bijstand en werk.  

Ook blijken veel partijen plannen te hebben als het gaat om participatie. PvdA/GroenLinks wil bijvoorbeeld iedereen het recht geven om betekenisvol werk te doen, ‘ook als de arbeidsmarkt zogenaamd geen plek voor je heeft’. Hiertoe wil de partij de huidige Participatiewet vervangen voor een nieuwe Bestaanszekerheidwet. De BBB streeft ernaar mensen actief te koppelen aan passend werk. De SP wil dat er een CAO kom voor mensen met een beschutte werkplek, en de VVD wil ‘slimmer optreden’ bij de Participatiewet door niet alleen boetes, maar ook bijvoorbeeld cursussen op te leggen. De PvdD wil dat er voor mensen met een arbeidsbeperking een nieuw type sociale werkvoorziening komt, die zorgt voor betekenisvol werk.  

Veel partijen benoemen ook het belang van het doorvoeren van het VN-verdrag Handicap en vertalen dit naar bijvoorbeeld het toegankelijk maken van sport (CDA), openbaar vervoer (BBB) of school (PvdA/Groenlinks). Over leren en (de kans krijgen te) ontwikkelen schrijven een aantal programma’s, zoals PvdA/GroenLinks, NSC en de SP, dat er voor iedere volwassene een ontwikkelingsbudget moet komen. Ook willen veel partijen dat onderwijs inclusiever wordt en er een betere verbinding komt tussen onderwijs en zorg. Het CDA pleit specifiek voor een goede plek voor kinderen met een ernstige meervoudige beperking voor zowel onderwijs als zorg, ‘zonder bureaucratie en geschuif met budgetten’.  

Arbeidsmarkt

Bijna alle partijen hebben aandacht voor de arbeidsmarktproblematiek in de zorg en doen voorstellen voor oplossingen. Daarbij horen het aantrekkelijker maken van werken in loondienst door terugdringen van administratieve lasten, meer waardering, meer inspraak en meer ontwikkelmogelijkheden. Een aantal partijen lijkt hierin ook meer middelen ter beschikking te willen stellen (BBB, PvdA/GL, PvdD, SP), maar de meeste partijen zijn hierin voorzichtig. Wegnemen van belemmeringen voor het uitwisselen van personeel wordt genoemd door D’66 en ontmoedigen van oneigenlijk ZZP’schap door veel meer partijen.

Hervormingsagenda Jeugd 

De huidige coalitiepartijen en ook PvdA/GroenLinks, JA21 en de SGP noemen de Hervormingsagenda Jeugd expliciet in hun programma. Zij willen dat beweging die hiermee is gestart door wordt gezet. Maar punten uit de agenda als meer (centrale) regie en minder administratieve lasten voor professionals zijn in meer programma’s terug te vinden. Ook pleiten een groot aantal partijen voor het versoepelen of verruimen van de huidige leeftijdsgrens van 18 jaar in de Jeugdwet. NSC is kritisch op verschillende aspecten van de hervormingsagenda. 

Investeren in netwerk en gemeenschap rondom mensen met een beperking 

Veel partijen presenteren plannen om mantelzorgers en vrijwilligers meer te waarderen, bijvoorbeeld door vrijwillige maatschappelijke diensttijd (NSC) of een stimuleringsfonds (PvdA/GroenLinks). Ook zien partijen een rol weggelegd voor de wijk: zo pleit het CDA ervoor dat zorg meer wordt ingericht in de buurt, met meer maatwerk, en wil het CU wil dat gehandicaptenzorginstellingen onderdeel zijn en worden van de samenleving, met kleinschalige voorzieningen in de wijk. 

Weinig duidelijkheid over bekostiging van zorg 

Weinig verkiezingsprogramma’s gaan uitgebreid in op de financiering van de zorg. De VVD schrijft dat het pgb weer ingezet moet worden zoals het bedoeld is en dat het eenvoudiger moet worden om zorgfraude aan te pakken. De SP wil geen bezuinigingen op de zorg en schrijft dat geld dat voor zorg is bedoeld naar de zorg moet gaan en niet naar bureaucratie of hoge salarissen voor bestuurders. PvdA/GroenLinks wil dat de doorgeslagen marktwerking stapsgewijs uit het zorgstelsel gaat, en dat zorgverzekeraars omgevormd worden tot zorgfondsen. We zien bij meer partijen dat regionale samenwerking de voorkeur krijgt boven marktwerking.  Er zijn geen partijen die iets zeggen over de kortingen die nog gepland staan vanuit het huidige demissionaire kabinet, wel is er sprake van minder marktwerking. We zien geen plannen voor grote bezuinigingen of echte stelselingrepen.

Weinig aandacht voor (wachtlijsten in) de complexe zorg 

Weinig partijprogramma’s schrijven over complexe zorg en de ernstige wachtlijstproblematiek die hier speelt. De ChristenUnie roept wel expliciet om een investering in de voorzieningen, het personeel en de kwaliteit van zorg, met in het bijzonder aandacht voor ‘verstandelijk gehandicapten met een complexe zorgvraag’. 

Passende zorg 

Rondom het thema passende zorg schrijven verschillende partijen over de wetgeving van de gehandicaptenzorg. Zo pleit de PVV ervoor dat de zorg voor mensen met een levenslange beperking onder één wet komt te vallen, PvdA/GroenLinks wil in zorgwetten een aparte status creëren voor mensen met een levensbrede en levenslange beperking, en volgens de PvdD moet zorg in elke gemeente gelijkwaardig zijn. D66 schrijft dat gehandicaptenzorg minder een zorgkarakter moet krijgen en meer moet gaan over de kwaliteit van leven. De NSC pleit ervoor om ook de ouderenzorg en gehandicaptenzorg te laten aansluiten bij de regionale afspraken rond het Integraal zorgakkoord.

Meer informatie

Bekijk de volledige analyse in het document hieronder. De VGN geeft hierin geen stemadvies, maar vat de verdere plannen van partijen wel samen voor de gehandicaptenzorg en mensen met een beperking. 

In deze podcast hoor je nog meer over de politieke plannen van de VVD, Volt, CDA en Groenlinks/PvdA, in de woorden van vier kandidaat-Kamerleden die zélf een beperking hebben.