Jean Pierre Wilken: ‘Maak verbinding en zet het sociale voorop’

Sociale wezens

‘Onze samenleving gaat gebukt onder een gebrek aan verbinding. Veel mensen voelen zich eenzaam of gaan gebukt onder prestatiedruk om mee te mogen tellen. Daarnaast: als je jezelf niet kan redden, bijvoorbeeld vanwege een beperking, sta je al gauw aan de kant.’ Dat vindt Jean Pierre Wilken. Hij ging in februari met emeritaat als lector Participatie, Zorg en Ondersteuning en werd bij zijn afscheid van de Hogeschool Utrecht benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau. Wilken vindt het tijd worden dat we beseffen dat we sociale wezens zijn, dus niet zonder elkaar kunnen. ‘We hebben elkaar nodig om te kunnen bestaan en ons goed te voelen. Het is daarom belangrijk om de kwaliteit van sociale contacten centraal te stellen, niet alleen in je persoonlijk leven, maar ook in de zorg.’

Wees gewoon aardig

Maar, hoe doe je dat als zorgprofessional? Volgens Wilken hoeft dat niet groots of ingewikkeld te zijn: wees gewoon aardig en een beetje lief voor elkaar, of neem de tijd voor een goed gesprek. ‘Juist in een wereld die steeds ingewikkelder en drukker lijkt, is die menselijke maat van onschatbare waarde. Als zorgprofessional kun je daar elke dag verschil in maken. Mijn advies: zet het sociale voorop, werk vanuit oprechte aandacht. Als je dit sociaal-relationeel werken invulling geeft vanuit waarden als respect, vertrouwen en gelijkwaardigheid, dan neem je de hele mens voor lief, met heel zijn of haar hebben en houden. Inclusief alle mooie, nare en vreemde kanten.’

Relationeel aansluiten

In de optiek van Wilken is een belangrijk kenmerk van professionals dat zij de kunst verstaan om relationeel aan te sluiten bij mensen, ondanks grote verschillen in status, vaardigheden, kennis, beleving en dergelijke. Wilken noemt daarbij vier kernhandelingen: verbinden, verstaan, verzekeren en versterken. Het aangaan van een relationele verbinding begint met het in contact komen vanuit een zo open mogelijke betrokken houding. Het is belangrijk om de persoon echt te verstaan, dat wil zeggen te begrijpen hoe zijn leefwereld eruit ziet en beleefd wordt. Verzekeren ontstaat al in het aangaan van verbinding en het verstaan van de ander, en wordt geconcretiseerd in het vervullen van behoeften die te maken hebben met kwetsbaarheid en noodzakelijke veiligheid. Bij versterken gaat het om ontwikkelingsgericht werken, het vergroten van zelfvertrouwen en vaardigheden, het vervullen van betekenisvolle sociale rollen. Versterken omvat ook het sociale netwerk van cliënten en de plekken waar iemand woont, werkt en vrijetijdsbesteding heeft.’ 

Kwaliteit van bestaan

Als werker in de gehandicaptenzorg ben je een belangrijk onderdeel van het sociale netwerk, vindt Wilken. ‘Je gaat niet alleen zelf een sociale verbinding aan, maar helpt ook sociale contacten met anderen te onderhouden en te versterken. Hoe groter de kwaliteit van sociale verbindingen is, des te hoger de kwaliteit van bestaan. Dat is wat mij betreft de sociale basis die ons grond onder de voeten geeft en waarop we een hoopvolle toekomst kunnen bouwen.’