VGN-kennissessie Medicatieoverdracht: cliënttoestemming vereist en veranderingen in ANW-zorg

Voorkomen van medicatiefouten

Om vermijdbare medicatiefouten te voorkomen, is het verbeteren van de uitwisseling van elektronische medicatiegegevens nodig zodat er een actueel en volledig medicatieoverzicht beschikbaar is. Dat is het doel van het landelijke programma Medicatieoverdracht. De uitwisseling van medicatiegegevens van cliënten door zorgverleners verloopt via het Landelijk Schakelpunt (LSP). Dat is een netwerk waar zorgaanbieders zich op kunnen aansluiten. 

Generieke toestemming

Maar, benadrukte sectorprojectleider Yvonne Beckers tijdens de bijeenkomst: ‘Het is een groot misverstand dat het LSP data opslaat. Het LSP is een platform waarop echt alleen uitwisseling plaatsvindt.’ Om dat te mogen doen, is er toestemming nodig van de cliënten. Het liefst een generieke toestemming en niet alleen een toestemming voor een specifieke apotheek of de eigen huisartsenpost, omdat je niet altijd weet wie de volgende behandelaar wordt.’

Opt-outregeling

Wat is ervoor nodig om die toestemming te regelen? Binnen het ministerie van VWS en in de Tweede Kamer wordt er gediscussieerd over een opt-outregeling. Dit houdt in dat toestemming wordt verondersteld, tenzij een cliënt anders aangeeft. Beckers: ‘Vooralsnog volgt de VGN deze discussie, maar sluit zich nog niet actief aan bij het streven naar een opt-out. Voor het vastleggen van de toestemming maakt dit ook niet heel veel verschil, want ook bij een opt-out wil je nog steeds dat mensen erop gewezen worden dat ze actie moeten ondernemen als ze niet willen dat hun gegevens gedeeld worden.’ 

Ondoorzichtige digitale wereld

De vraag hoe de bij de bijeenkomst aanwezige zorgorganisaties tegenover een opt-outregeling staan, leverde een wisselend beeld op. Er zijn organisaties die geen weerstand verwachten op het geven van toestemming. ‘Het gros van de wilsbekwame cliënten en de wettelijke vertegenwoordigers wil niet elke keer weer een discussie over de uitwisseling van medicatiegegevens’, was er te horen. Andere organisaties verwachten juist dat cliënten geen toestemming zullen geven. Daarbij werd met name de groep mensen met een licht verstandelijke beperking (lvb) genoemd. ‘Deze groep vindt veranderingen lastig en vindt het überhaupt spannend om een handtekening te zetten. De ondoorzichtige digitale wereld zorgt voor een nee’, lieten deze organisaties weten. 

Communicatiemiddelen

Er werd afgesproken dat de VGN aan de slag gaat met communicatiemiddelen voor deze specifieke groep mensen die het moeilijk vindt om toestemming te geven voor de uitwisseling van medicatiegegevens. In de discussie hierover werd ook specifiek de groep van begeleiders en wettelijke vertegenwoordigers genoemd. Hoewel zij vaak wel degene zijn die het gesprek met de cliënten over toestemming moeten aangaan, zijn zij niet altijd op de hoogte van deze vereiste toestemming. Bovendien wil niet iedereen hieraan meewerken. Omdat niet alleen cliënten, maar elke burger in Nederland toestemming moet geven voor het uitwisselen van medicatiegegevens, is dat een (communicatie)haakje om op in te spelen, kwam als tip binnen.

Mitz 

Er werd ook gesproken over Mitz. Dat is een website waar burgers hun toestemmingskeuzes voor het beschikbaar stellen van medische gegevens kunnen vastleggen en beheren - over alle uitwisselingssystemen en zorgsectoren heen. Dat is een voordeel ten opzichte van nu, want het bijhouden van de toestemmingskeuzes gebeurt nu op veel verschillende manieren en plaatsen. Steeds opnieuw, vaak anders en regelmatig handmatig. 

Mitz werkt eraan dat er een link vanuit de elektronische cliëntendossiers (ECD’s) naar Mitz komt, waardoor het verlenen van toestemming makkelijker gaat. Beckers beloofde de aanwezigen om bij Mitz te checken hoe deze integratie er praktisch uit gaat zien. En Mitz werkt er ook aan dat de toestemming die cliënten al hebben gegeven via bijvoorbeeld een eigen huisartsenpraktijk, naar Mitz gemigreerd kan gaan worden. 

ANW-zorg

Het tweede deel van de bijeenkomst ging over de procesverandering in de avond-, nacht- en weekendzorg (ANW-zorg). Met medicatieproces MP9 gaat het eigen elektronische toedienregistratiesysteem (eTDR) de medicatietoedienlijst samenstellen op basis van verschillende bronnen en op basis van informatie die realtime beschikbaar is. ‘En dat is met name in de ANW-zorg een spannend proces’, gaf Beckers aan. ‘Omdat daar mogelijk met externe partijen wordt samengewerkt die medicatie voorschrijven of stoppen en medicatie verstrekken. Daarom zijn we op zoek naar de huidige ervaringen met ANW-zorg: welke problemen komen jullie tegen?’

Kwetsbaar proces

Vanuit de aanwezigen werd inderdaad aangegeven dat een externe huisartsenpraktijk of een dienstdoende apotheek die tijdens de ANW-zorg wordt ingeschakeld, vaak niet is aangesloten op de systemen voor elektronisch voorschrijven (EVS) en elektronische toedienregistratie (eTDR) en daarnaast het medisch dossier. ‘Dat kan betekenen dat medicatie veranderingen daarom met vertraging in het eTDR komen te staan via, alsnog, de eigen apotheek. En dat proces blijkt kwetsbaar en betekent voor begeleiders extra alertheid en werk.’

Alertheid is geboden

Deze problemen zouden opgelost zijn als MP9 goed werkt en als alle zorgverleners in Nederland daar inderdaad op aangesloten zijn, gaf Beckers aan. Maar wie doet dan de kwaliteitscontrole? Conclusie: de verantwoordelijkheden veranderen niet zo heel erg, want artsen moeten nog steeds heel zorgvuldig voorschrijven en uiteindelijk is ook nu de apotheek verantwoordelijk voor het toetsen van de voorschrijving voordat hij kan verstrekken. Bovendien zal de dienstdoende apotheek die inspringt voor de eigen apotheek, straks meer informatie hebben dan nu, om verantwoord te kunnen verstrekken. ‘Maar we zullen straks echt alert moeten blijven op de uitwerking’, aldus Beckers. 

Meer informatie

Tijdens de bijeenkomst werden drie interessante, praktische tools benoemd:

• De website zorgvoortoestemming.nl waar burgers meer informatie vinden over wie er inzicht heeft in de medicatiegegevens, waarom toestemming belangrijk is en hoe ze hun toestemming kunnen regelen.
• De website volgjezorg.nl waar (toestemmings)formulieren staan die zorgaanbieders kunnen gebruiken richting cliënten.
• Siilo, een gratis veilige messaging app voor zorgprofessionals.

De presentatie die gehouden werd tijdens de bijeenkomst is onderstaand te downloaden.