Verantwoord omgaan met afbouwen vrijheidsbeperking bij cliënten met LVB

De rapporten, kwaliteitscriteria en een juridische analyse, zijn producten van het project “Dwang en drang: verantwoord omgaan met en het afbouwen van vrijheidsbeperking in de zorg voor jongeren en jongvolwassenen met een lichte verstandelijke beperking”.

Deelprojecten
Het eerste deelproject heeft geleid tot twee rapporten: een juridische analyse en kwaliteitscriteria. In gesprek met cliënten en hulpverleners hebben de onderzoekers stil gestaan bij drie belangrijke aspecten van vrijheidsbeperking. Allereerst het begrip zelf. Wat valt er allemaal onder vrijheidsbeperking? De wet zelf kent immers een hele enge definitie. Vervolgens de rechtvaardiging van vrijheidsbeperking. Hoewel begeleiders voor elke toegepaste vrijheidsbeperking een reden kunnen bedenken, voldoet niet elke reden aan de uitgangspunten van de wet. Tot slot ging het over de vraag hoe pas je vrijheidsbeperking verantwoord toe en hoe kun je het voorkomen? Deelproject twee ging over de perceptie van begeleiders ten aanzien van het inzetten van vrijheidsbeperkende maatregelen. Uit de resultaten blijkt dat begeleiders bij het inschatten van de gevoelens van jongeren onderscheid maken in ernstige en niet ernstige, terechte en niet terechte situaties. Ze verwachten hierbij dat situaties met ernstige vrijheidsbeperkende maatregelen en onterechte redenen meer impact hebben op jongeren met een lichte verstandelijke beperking. In het derde deelproject zijn er interviews afgenomen met cliënten met betrekking tot het inzetten van vrijheidsbeperkende maatregelen. De meeste genoemde alternatieven door cliënten voor vrijheidsbeperking, hadden betrekking op communicatie en deskundigheid. Ga eerst met de jongere praten voordat er wordt ingegrepen en leg duidelijk aan de cliënt uit waarom iets niet mogelijk is. Met betrekking tot deskundigheid gaven zij aan: blijf niet te strak aan de regels vasthouden en laat een cliënt bijvoorbeeld even zijn computerspelletje afmaken als de tijd om is.

Centrale thema's: bewustwording, deskundigheid en communicatie
Het project Dwang en drang beoogt een bijdrage te leveren aan het verminderen en voorkomen van vrijheidsbeperking. Een belangrijke doelstelling van het project was het ontwikkelen van kwaliteitscriteria om begeleiders die werken met cliënten met een LVB concrete handvatten aan te reiken voor het zorgvuldig omgaan met vrijheidsbeperking, en in het bijzonder het terugdringen ervan. Centrale thema's daarbij zijn: bewustwording, deskundigheid en communicatie. De kwaliteitscriteria zijn in nauw overleg met het veld – Dichterbij, De La Salle en de William Schrikker Stichting – tot stand gekomen. De resultaten in het onderzoek benadrukken dat vrijheidsbeperking nog veel voor komt. ‘Veel vormen van vrijheidsbeperking zijn veel minder zichtbaar, maar daarom niet minder 'erg'. Dat komt vooral voor bij de doelgroep met een lichte verstandelijke beperking, die vaak heel mondig is maar ook heel kwetsbaar en afhankelijk’, aldus een van de projectleiders, mr. Dr. B.J.M. Frederiks (EMGO+/VUmc).

Kwaliteitscriteria
De in het project ontwikkelde kwaliteitscriteria vormen een aanvulling op de huidige en toekomstige wet- en regelgeving voor vrijheidsbeperking. Wetgeving, in het bijzonder nieuwe wet- en regelgeving waaronder het wetsvoorstel Zorg en dwang, gaan niet alle dilemma’s oplossen. Door van te voren na te denken over een aantal belangrijke zaken, kan veel vrijheidsbeperking worden voorkomen. De auteurs zeggen daarover: ‘Wij zijn ervan overtuigd dat bewustwording een sleutelbegrip is als het gaat om het voorkomen dan wel zorgvuldig toepassen van vrijheidsbeperking. De kwaliteitscriteria bieden daarvoor een handig instrument.’

Vanaf dinsdag 29 oktober zijn de twee rapport te downloaden via www.Hsleiden.nl/dwangendrang