Samenwerking tussen familie en professionals in de zorg en ondersteuning van mensen met een beperking

Aanleiding  

In veel organisaties in de gehandicaptenzorg zijn er zorgen over de continuïteit van zorg, o.a. vanwege een hoog ziekteverzuim. Sommige organisaties dreigen te worden geconfronteerd met ernstige continuïteitsproblemen in de personeelsbezettingen, onder andere in de directe begeleiding. Verwanten hebben bij Kansplus hun zorgen geuit over de gaten in de dienstroosters en de vele (vaak voor de cliënt onbekende) invalkrachten die worden ingezet om deze gaten op te vullen. Ook laten verwanten merken dat ze best wel een tijdelijke bijdrage willen leveren aan het oplossen van de problemen, bijvoorbeeld door hand en spandiensten te verlenen in de woning van hun naaste. 

Er lijkt huivering te bestaan bij zorgaanbieders om van verwanten[1] een rol te vragen in ondersteuningstaken, wanneer er sprake is van bezettingsproblemen. Dat is mogelijk een gemiste kans, aangezien verwanten een belangrijke rol kunnen spelen voor cliënten.  

Welke rol kunnen verwanten hebben? 

Wanneer verwanten hun hulp aanbieden, wordt er altijd gekeken naar de persoonlijke mogelijkheden en wensen.  

In de zorgorganisatie 

Verwanten kunnen het beschikbare personeel ondersteunen; zowel individueel als bijvoorbeeld in de huiskamer van een woonlocatie. Het gaat dan om het: 

• aanwezig en beschikbaar zijn voor cliënten  

• geven van individuele aandacht  

• ondersteunen bij de (voorbereiding van) eet- en drinkmomenten

Belangrijk is dat vooraf goede afspraken worden gemaakt over wat wel of niet verwacht mag en kan worden van een verwant en welke back-up er is van zorgmedewerkers. Bij het maken van die afspraken wordt rekening gehouden met privacyaspecten en noodzakelijke deskundigheid voor zorghandelingen. 

De naaste mee naar huis nemen 

Behalve het bijspringen op de woonlocatie, kunnen verwanten ook bijdragen aan het verminderen van de werkdruk door hun naaste tijdelijk bij hen thuis te laten verblijven. In dat geval moeten afspraken gemaakt worden over hoe dit gefaciliteerd kan worden, bijvoorbeeld door het vanuit de zorgorganisatie beschikbaar stellen van persoonlijke beschermingsmiddelen en andere materialen, om de zorg goed en veilig te laten verlopen.

Wanneer betrek je verwanten? 

Ga vooral tijdig het gesprek aan met verwanten, het liefst al voordat er dreigende bezettingsproblemen zijn, zodat zij mee kunnen denken over de mogelijke oplossingen en wat zij eraan kunnen bijdragen. Organiseer bijvoorbeeld met regelmaat een (digitale) bijeenkomst. 

Hoe betrek je verwanten? 

Ga op het niveau van de woonlocatie het gesprek aan met verwanten en bespreek open hoe het gaat. Vertel hoe continuïteitsproblemen in eerste instantie worden opgevangen. Stel daarna de vraag: wat als de organisatie deze problemen niet meer kan oplossen, zou u - als verwant - dan iets kunnen betekenen voor ons? Geef daarbij aan hoe en bij wie verwanten een eventuele bijdrage kenbaar kunnen maken en met wie zij hun wensen en mogelijkheden verder kunnen bespreken. 

Het is vanuit de zorgorganisatie belangrijk om met een positieve insteek verwanten te benaderen. Communiceer zorgvuldig en duidelijk. Toon begrip voor eventuele frustraties vanuit een voorliggende periode waarin communicatie mogelijk niet altijd even soepel verliep.  

Het is belangrijk om rekening te houden met de volgende situaties: 

• sommige cliënten hebben geen verwanten (die kunnen bijdragen) 

• als de organisatie om inzet van verwanten vraagt, is dat altijd in de vorm van een open uitnodiging  

• een organisatie mag altijd inzet van verwanten vragen, maar ‘nee’ is ook een antwoord 

• niet alle verwanten zullen alle mogelijke rollen willen vervullen; bespreek dus per verwant wat deze wel of niet wil/kan. 

Leg vast welke verwanten op woningniveau een bijdrage willen leveren (en vraag toestemming hiervoor), zodat wanneer dit nodig is, eenvoudig op te zoeken is wie gevraagd kunnen worden.  

Tip: verwanten kan e-learning worden aangeboden vanuit de VGN Academie. De leercontent uit de  Home Zorgklas | Zorgklas VGN Academie is voor iedereen in Nederland gratis toegankelijk. Juist vanwege de coronacrisis.  
Zorgorganisaties die deelnemen aan de VGN Academie hebben toegang tot de hele catalogus. 

Samengevat: 

• Verwanten kunnen een bijdrage leveren in geval van continuïteitsproblemen 

• Een goede en tijdige introductie van de vraag is belangrijk 

• Geef duidelijk aan wat je wel en niet vraagt 

• Geef verwanten de ruimte om een voor hen goed antwoord te formuleren 

Toekomst 

Dit thema vraagt ook in de toekomst een verder vervolg. Vanuit de visie 2030 van de VGN is de wens voor het betrekken van het directe netwerk van de cliënt breder dan hierboven beschreven. In de visie staat dat we er zijn voor mensen met een beperking en de verschillende gemeenschappen waarin zij leven. Het denken in verschillende ‘gemeenschappen’ of netwerken betekent dat we niet alleen kijken naar de indicatie en iemands beperkingen, maar juist naar wat voor die persoon betekenisvol is en naar zijn/haar netwerk. Het is een andere manier van kijken, van denken en van doen. Naar het bieden van zorg en ondersteuning in de verschillende netwerken en gemeenschappen waarin mensen met en zonder een beperking leven. Kijkend over grenzen van zorgdomeinen, leefdomeinen en organisaties heen. Dat is een nieuw en spannend pad, maar ook noodzakelijk. Hiermee gaan we de komende jaren aan de slag. 
 

[1] Wanneer het gaat om verwanten worden met name ouders, broers en/of zussen bedoeld. Maar ook andere personen uit het  directe netwerk van de cliënt kunnen een rol spelen.