Commissie van Deskundigen: 'Blijf de zorgervaringen gevalideerd onderzoeken’

Cliëntervaringen zijn essentieel voor goede zorg

Het onderzoeken hoe mensen met een beperking (en hun verwanten) de zorg en ondersteuning ervaren die zij krijgen, is essentieel voor goede en persoonsgerichte zorg en daarmee voor hun kwaliteit van bestaan. Om die ervaringen op een betrouwbare en gevalideerde manier te meten is er de VGN Waaier Cliëntervaringsinstrumenten. Zorgorganisaties kiezen uit de waaier dat instrument dat het beste past binnen hun organisatie. De gehandicaptenzorg is hiermee voorloper binnen de zorgsector.

Behoefte aan flexibele omgang met instrumenten

Maar, we weten allemaal: de druk op de zorg neemt toe en zorgorganisaties hebben te maken met personeelstekorten. Dat heeft ook tot gevolg dat zorgorganisaties behoefte hebben aan een eenvoudigere toepassing van de cliëntervaringsinstrumenten, merkt de Commissie van Deskundigen die de instrumenten in de VGN Waaier beoordeelt. De commissie krijgt steeds vaker signalen dat zorgaanbieders de instrumenten beknopter toepassen dan de oorspronkelijke bedoeling is of vaker kiezen voor een instrument buiten de VGN Waaier om. Dat is te lezen in een brief die de VGN aan de ontwikkelaars van de cliëntervaringsinstrumenten heeft gestuurd. Hierin staan ook de adviezen van de commissie aan het VGN-bestuur en de reactie hierop van het VGN-bestuur zijn overgenomen. 

Waarschuwing voor glijdende schaal

Gezien de druk op de zorg, heeft de commissie begrip voor deze ontwikkeling, staat in de brief. Maar, in diezelfde brief is ook te lezen dat de commissie wil waken voor een ‘glijdende schaal waarbij overbelaste organisaties en professionals de verkorte varianten ook minimaal toepassen en weinig doen aan het verbeteren van aandachtspunten in hoe cliënten de zorg en ondersteuning ervaren. Verkorte varianten bieden een voordeel wat betreft de benodigde tijdsinvestering. Tegelijkertijd kan het nadelig zijn als ervaringen niet in de volle breedte besproken worden en de cliënt in mindere mate een moment ervaart waarbij de tijd wordt genomen om echt gehoord te worden.’  

Waarborgen van methodologische basis

Met dat in het achterhoofd, daagt de commissie de ontwikkelaars en de zorgaanbieders uit om samen te zoeken naar een flexibelere en wellicht eenvoudigere toepassing van de gevalideerde instrumenten uit de VGN Waaier, binnen de gestelde kaders. Daarnaast adviseert de commissie de zorgaanbieders die aan de slag (willen) gaan met nieuwe instrumenten buiten de VGN Waaier, om ontwikkelaars aan te moedigen om deze in te dienen bij en te laten beoordelen door de commissie. Op die manier blijft een goede methodologische basis voor het meten van de ervaringen van mensen met een beperking, geborgd.  

Oorspronkelijke bedoeling is de basis

De commissie adviseert daarom, rekening houdend met het spanningsveld waarin zorgorganisaties zich bevinden, op een verantwoorde manier uit te gaan van de oorspronkelijke bedoeling om op een gevalideerde manier de ervaringen van mensen met een beperking te onderzoeken. In onderstaand figuur wordt de visie van de commissie hierop weergegeven. Met dit overzicht kunnen zorgorganisaties een aanpak en instrument kiezen waarin deze cruciale elementen geborgd zijn.

De tekst gaat verder onder de afbeelding 

Beoordeling van cliëntervaringsinstrumenten 

Eind vorig jaar ging de Commissie van Deskundigen tijdens een tweedaagse bijeenkomst in gesprek met de ontwikkelaars van de cliëntervaringsinstrumenten. Aan bod kwam ook de beoordeling van de cliëntervaringsinstrumenten door de commissie. Ontwikkelaars gaven aan behoefte te hebben aan meer experimenteerruimte om instrumenten passend te maken aan de context. Bij voorkeur zonder druk of deadlines vanuit de commissie. Dit geldt met name voor instrumenten voor mensen met ernstige meervoudige beperkingen (emb) vanwege het relatief geringe aantal afnames. Om het jaar verantwoording afleggen, is dan nog steeds frequent. Voor de instrumenten die al vanaf het begin in de waaier zitten, is het bovendien voornamelijk een kwestie van finetunen en is er risico op herhaling bij frequente rapportage aan de commissie.  

Overgenomen adviezen door het VGN-bestuur 

Het bestuur van de VGN heeft de adviezen van de commissie overgenomen om de beoordelingscyclus als volgt aan te passen: 

• Voor instrumenten in de VGN Waaier in categorie 1: de frequentie van rapportage voor beoordeling te reduceren naar een keer per drie jaar. In de tussenliggende jaren vinden respectievelijk een verdiepende, informele bijeenkomst plaats zoals de tweedaagse in 2023 en een beknopte update over het proces aan de hand van een beperkt aantal vragen.  
• Voor instrumenten in de Waaier in categorie 2 (instrumenten met ontwikkelopgave(n)): de huidige frequentie van rapportage voor beoordeling op één keer per twee jaar te behouden. Optioneel kunnen ontwikkelaars in het tussenliggende jaar over de ontwikkelopgave(n) rapporteren om kans te maken op toelating tot categorie 1.
• Voor nieuwe indieningen: de huidige jaarlijkse beoordeling door de commissie en advies aan het bestuur over het wel/niet opnemen in de Waaier te behouden. 
• De looptijd van de Waaier per jaar te hanteren om rekening te houden met nieuwe instrumenten, instrumenten vanuit categorie 2 naar categorie 1 overgaan en eventuele terugtrekking op initiatief van de ontwikkelaar. 

Onderstaand is de toelichting op het beoordelingsproces in een afbeelding weergegeven. 

De tekst gaat verder onder de afbeelding