Beleidsvisie intimiteit en seksualiteit voor mensen met een beperking van de minister voor Langdurige Zorg

Totstandkoming beleidsvisie

De beleidsvisie van de minister ligt in het verlengde van het beleid op seksuele gezondheid en hangt samen met het Nationaal Actieprogramma Aanpak seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld.

Daarnaast heeft het ministerie bij het opstellen van de beleidsvisie voortgebouwd op de bevindingen uit vier onderzoeksrapporten. Bij de beleidsvisie wordt het meest recente onderzoeksrapport aangeboden; Veilige zorgrelatie in de gehandicaptenzorg. Dit is uitgevoerd door Rutgers, Disability studies NL en de Hogeschool Rotterdam. In dit onderzoek is verkend of de beschikbare instrumentaria intimiteit en seksualiteit voldoende mogelijk en bespreekbaar maken. Ook is er onderzocht of de instrumentaria een adequate reactie uitlokken als er grensoverschrijdend gedrag heeft plaatsgevonden. Uit het onderzoek komt onder andere naar voren dat mensen met een beperking behoefte hebben aan het actief beleven en bespreken van intimiteit en seksualiteit. Ook bevestigt het onderzoek de taboesfeer rond het onderwerp.

Aanvullend op de onderzoeksrapporten zijn diverse partijen en personen die zich bezighouden met intimiteit en seksualiteit en/of de gehandicaptenzorg betrokken bij de totstandkoming van de beleidsvisie. Onder andere ervaringsdeskundigen, het onderzoeksconsortium “Intimiteit, seksualiteit en handicap”, stichting Tiresias, begeleiders, orthopedagogen, hoogleraren en de IGJ zijn geraadpleegd.

Visie

De minister heeft als visie dat iedere persoon met een beperking in een veilige omgeving zelf kan beschikken over diens intimiteit en seksualiteit, passend bij de wens, de behoefte en het ontwikkelingsniveau van de persoon in kwestie. Mensen met een beperking weten met wie uit hun netwerk zij over verschillende aspecten van intimiteit en seksualiteit kunnen spreken, waaronder vriendschap, seksuele diversiteit en grensoverschrijdend gedrag. Cruciaal hierbij is het kunnen en durven aangeven van grenzen. Niet alleen voor mensen met een beperking, maar ook voor naasten en zorgverleners. Dit vereist nieuwe kennis en vaardigheden, structurele aandacht en het doorbreken van het taboe.

Doelen

Om de visie te realiseren streeft het ministerie drie doelen na, die bijdragen aan het wegnemen van het stigma en het taboe rond intimiteit en seksualiteit voor mensen met een beperking:

• Mensen met een beperking, naasten en zorgprofessionals beschikken over vindbare en toepasbare kennis. Door deze kennis hebben zij de vaardigheden die nodig zijn om intimiteit en seksualiteit te bespreken en mogelijk te maken;
• In zorgorganisaties en in het informele netwerk is er sprake van structurele aandacht voor de verschillende aspecten van intimiteit en seksualiteit. Mensen met een beperking weten bij wie uit hun netwerk zij terecht kunnen met vragen over intimiteit en seksualiteit of voor een gesprek hierover;
• Mensen met een beperking, naasten en zorgprofessionals zijn in staat om hun eigen grenzen aan te geven. In de context van de normale intimiteit- en seksualiteitsbeleving, maar ook bij seksueel grensoverschrijdend gedrag en/of seksueel geweld.

Acties en samenwerking VGN

De minister ziet dat er al veel in de sector gebeurt en wil via de volgende acties de doelen een extra impuls geven:

1. Het faciliteren van ontwikkeling en verspreiding van goede, vindbare kennis en kennisproducten rondom intimiteit en seksualiteit;
2. Het borgen van structurele aandacht voor intimiteit en seksualiteit binnen zorgorganisaties en het informele netwerk;
3. Het in staat zijn om eigen grenzen aan te geven voor mensen met een beperking, zorgverleners en naasten.

De VGN en VWS pakken bij diverse acties samen de handschoen op. Zo zal de VGN onder andere een rol gaan spelen bij kennishiaten identificeren en opvullen, communicatie(materiaal) gericht op mensen met beperking en naasten, delen van kennis over seksuele dienstverlening, en bewustwording en structurele aandacht in organisaties. Bestaande netwerken en kanalen, waaronder het Netwerk seksualiteit in de gehandicaptenzorg, worden hierbij benut.

Bij de leden van de VGN zijn al veel stappen gezet zoals op het gebied van een gezonde seksuele ontwikkeling, relaties en intimiteit. Op de themasite van het Kennisplein gehandicaptensector is informatie te vinden over seksualiteit en relaties. Ook is er een meer open cultuur om het gesprek hierover te voeren. Bij de VGN academie is een leertraject voor zorgprofessionals over seksualiteit. En er wordt gewerkt aan materiaal op dit thema voor mensen met een beperking.

Ouderschap en kinderwens

In het onderzoek Veilige Zorgrelatie in de gehandicaptenzorg is door twee geïnterviewden verteld over mogelijke verplichte sterilisatie. Deze verhalen kwamen niet uit de eerste hand, maar van horen zeggen. Ook is onduidelijk of er sprake was van drang of dwang. De VGN vindt het belangrijk om aandacht te blijven houden voor de ethische dillema’s rond dit thema. Deze signalen en dit thema worden besproken in het Netwerk seksualiteit in de gehandicaptenzorg en het Werkgezelschap Ouderschap en Kinderwens.

De VGN pleit voor maatwerk, een veilige omgeving en cultuur voor het open gesprek met cliënten en hun naasten en binnen teams over seksualiteit, ouderschap, kinderwens en anticonceptie. Bij de leden van de VGN is veel kennis en ervaring is beschikbaar over hoe je in gesprek kunt komen met mensen met een verstandelijke beperking en deze onderwerpen. Materiaal is verzameld op het Kennisplein gehandicaptensector onder het thema Kinderwens en ouderschap.

Meer informatie

De volledige Kamerbrief over de beleidsvisie intimiteit en seksualiteit voor mensen met een beperking van de minister voor Langdurige Zorg is hier te vinden.