Zorgen over mensen met een beperking in Oekraïne

De Krim in 2014: Russische tanks rijden binnen

Uzhgrorod, maart 2014. Op het tv-beeld in de hoek van de ruimte waar ik dineer, rollen de Russische tanks de Krim binnen. Als ik me realiseer dat een vijandig leger invalt in een land waar ik op dat moment ook ben, kan ik het bijna niet bevatten. Onze Nederlandse SOFT tulip - delegatie zit aan tafel met lokale bestuurders en zorgdirecteuren. Samen zijn we getuige van de wrede en onrechtmatige schending van de soevereiniteit van Oekraïne. Getuige van de annexatie van de Krim, getuige van de start van een oorlog die tot op de dag van vandaag doorgaat.

Oorlog in de Oekraïne is een levende nachtmerrie

Deze week ging deze oorlog in de Oekraïne een nieuwe fase in, met een ondenkbaar grote aanval van Poetin. Sindsdien bevinden Oekraïners zich in een levende nachtmerrie. Ook zij die in een relatief rustiger regio in het westen van het land wonen, zijn bang, wanhopig, boos en bezorgd. Een vergeten oorlog, een vergeten groep mensen.

Voor mensen in Oekraïne was de oorlog er iedere dag

Door de geringe berichtgeving in Westerse media voelde de oorlog de laatste jaren ver weg, bijna afwezig. Onze betrokkenheid bij MH-17, ook in 2014, haalde Oekraïne voor Nederlanders een stuk dichterbij, maar niet voor heel lang. In de levens van de Oekraïners was die oorlog er iedere dag. Het land kon, met een buurman als Poetin, de afgelopen acht jaar niet anders dan investeren in defensie. Ten koste van alles.

Meest kwetsbare mensen de dupe

Zoals altijd worden daarvan de meest kwetsbare mensen het hardst de dupe: oorlogsveteranen, daklozen, kinderen en volwassenen met een beperking, gezinnen of instellingen. Elke hryvnia die naar het leger gaat, kan niet besteed worden aan de zorg voor deze groepen. Het toch al karige leven in de internaten wordt nog slechter. 

Personeel komt niet opdagen, bewoners kunnen niet vluchten

Op dag één van de invasie horen we van een internaat in het oosten van het land. De directeur meldt dat van het personeel bijna niemand op het werk is komen opdagen. Vluchten of bang thuisblijven zijn logische reacties op de huidige situatie. Maar de bewoners van internaten kunnen niet weg, kunnen nooit weg. En dit is nog maar het begin. 

Tienduizenden kinderen en volwassenen in gesloten instituten

In heel Oekraïne leven vele tienduizenden kinderen en volwassenen in afgelegen, gesloten instituten. Weliswaar zijn de omstandigheden in het laatste decennium licht verbeterd, de situatie blijft erbarmelijk. Oorlog gaat vrijwel altijd samen met inflatie. In Oekraïne is deze torenhoog.

Geen verwarming

We horen het afgelopen najaar van een internaat in Mukachevo, dat we voor de pandemie tweemaal per jaar bezochten. Er wonen tweehonderd mensen. Die winter zal er hoogstwaarschijnlijk geen gasverwarming mogelijk zijn. Door de extreem hoge gasprijzen is het de directeur niet gelukt een contract af te sluiten dat past binnen zijn budget. De altijd koude winter staat op het punt te beginnen….

Ontmanteling instituten is een gigantische operatie

Recente Oekraïense wetgeving schrijft het ontmantelen van deze instituten voor. Een gigantische operatie. Vanuit Nederland ondersteunen we de mensen in Transkarpatië met deze cultuuromslag. We denken mee vanuit onze eigen ervaring met de-institutionalisering. Over bestuur en beleid, over samenwerking tussen sectoren en over het opbouwen van diensten in de samenleving. We verzorgen trainingen voor allerlei groepen, de afgelopen twee jaar door de coronapandemie online. Internaten sluiten is één ding, het moet altijd samengaan met het anders vormgeven van de  zorg en het creëren van nieuwe vormen van dienstverlening.

Toewerken naar community care is een revolutie

Dat betekent een gigantische mindshift in de hoofden van beleidsmakers, werkers en de gehele bevolking. De internaten zijn ontstaan in de tijd van de Sovjetoverheersing, waarin ieder die afwijkt het best ver weggestopt kon worden of doodgaan. Van daaruit toewerken naar community care is een revolutie. Lokale overheden doen hun best hervormingen uit te denken en door te voeren en een nieuwe zorgstructuur op te bouwen in de dorpen en steden. Maar er is weinig geld voor. De meeste plannen voor de afbouw van de internaten blijven daarom tot nu toe steken bij wetgeving.

Path of life moet het doen met giften

In de stad Uzhgorod staat een dagcentrum voor kinderen en jongvolwassenen, Path of life. Opgericht door ouders die hun kinderen met een beperking niet wilden afstaan aan de internaten. In plaats daarvan leven deze kinderen thuis in het gezin, krijgen ze kansen voor ontwikkeling en doen ze mee in de samenleving. Het centrum past perfect bij de nieuwe zorg die moet ontstaan. Sinds vorig jaar echter moeten ze het zonder overheidssteun doen. Dat betekent overleven op basis van giften, beperkingen bij het uitbetalen van medewerkers en onzekerheid over de toekomst.

Contact houden

Of we wekelijks contact willen houden de komende tijd, is de vraag van onze partners. Natuurlijk zullen we dat doen, het is het minste. Ik hoop met heel mijn hart dat dat ook blijft lukken, dat de internetverbinding in stand blijft en de mensen die we kennen veilig.

Informatie en inzamelingsactie

• Lees hier het volledige blog van Audry van Vulpen over de impact van de oorlog op mensen met een beperking.

• Bekijk het filmpje Making a Change van SOFT tulip hieronder

• SOFT tulip is een inzamelingsactie gestart voor onze partner het Early Intervention en Dagcentrum voor Gehandicapte Kinderen 'Path of Life' in Uzhgorod, Oekraïne. Stichting SOFT tulip, Den Haag, IBAN: NL32FVLB0699610001, o.v.v. Path of Life. Op de speciale pagina SOFT Tulip for Ukraine kunt u meer informatie vinden. 

SOFT tulip

SOFT tulip is een samenwerkingsverband van Nederlandse zorgorganisaties die hun krachten bundelen om zorgaanbieders en overheden te ondersteunen in landen waar dat is gewenst. Sinds 2012 komen medewerkers van Pameijer, Cordaan, Parnassia Groep en Lely zorggroep met SOFT Tulip in de regio Transkarpatië in Oekraïne. 

Stichting Artsenhulp: medicamenten voor Oekraïne

Tamara Rybak, een uit Oekraïne afkomstige arts verstandelijk gehandicapten werkzaam bij 's HeerenLoo, voelde zich machteloos toen ze hoorde over de verschrikkelijke situatie in haar thuisland. Ze richtte ’Stichting Artsenhulp: medicamenten voor Oekraïne’ die oorlogsslachtoffers in de Oekraïne voorziet van medicijnen. Er is zowel behoefte aan medicamenten alsmede financiële steun om verdere medicamenten te kunnen inkopen. Voor meer informatie: tamara.rybak@hotmail.com