Communiceren met beeld: ‘We zijn allemaal prutselaars’

Zit je weer te tekenen?

Vlijtig teken ik op een groot vel papier een meanderend riviertje. Bomen erlangs, fietspad ernaast. Mij is zojuist verteld dat het er niet om gaat hoe goed de tekening is, maar ik doe toch mijn best, want ik teken graag. Op school zeiden de leraren dan: zit je weer te tekenen? Ze zouden me nu eens moeten zien: op een wetenschappelijk congres waar je geaccrediteerde punten kunt verdienen, wordt mij gevraagd om met behulp van een tekening een persoonlijke vraag te beantwoorden.

Ik volg de masterclass ‘Beeld als contactmiddel’, die gaat over materialen als hulpmiddel in gesprekken met mensen die minder taalvaardig zijn. De workshop wordt gegeven door de bekende Cabrio bestaande uit Henriëtte Sandvoort (LFB) en Sofie Sergeant (Disability Studies in Nederland), aangevuld met Remco Mostert (Hogeschool Gent). Het is 10 februari, het congres heet ‘Zoek het uit’ en is bedoeld om een brug te slaan tussen wetenschap en praktijk in de gehandicaptenzorg en de ouderenzorg. Er zijn achthonderd deelnemers, waarvan er ’s middags ongeveer vijftig in deze masterclass zitten.

Wat steek ik op in deze masterclass?

• Communicatie kan pas ontstaan als er contact is gelegd. Alle deelnemers mogen als ze binnenkomen eerst bij Henriëtte, Sofie of Remco komen voor een klein spelletje. Een rad van fortuin op hun laptops bepaalt over welk onderwerp zij gaan tekenen. Succes!
• De tekening hoeft niet mooi te zijn, mensen laten meer van zichzelf zien in een failure free environment. Bedenk: we zijn allemaal ‘prutselaars’.
• Hoe is het als je een persoonlijk verhaal aan een ander moet geven? We geven onze tekeningen aan een willekeurig andere deelnemer. Als dat al spannend is, hoe is het dan voor iemand met een beperking als professionals hun levensverhaal of ondersteuningsplan mee de kamer uit nemen?
• Zou je de volgende dag dezelfde tekening maken? Nee dus. Niets zo veranderlijk als een mens. Waarom worden zorgplannen dan in beton gegoten?
• Een tekening zegt niet alles. Een ontmoeting en een gesprek zijn nodig om er betekenis aan te geven.
• Een waarschuwing: mensen met een beperking zijn niet automatisch dol op tekenen. ‘Mij sprak dit eerst helemaal niet zo aan’, zegt ervaringsdeskundige Henriëtte Sandvoort. ‘Het leek me kinderachtig. Maar door ermee aan de slag te gaan, heb ik geleerd wat het communicatiemiddel kan bijdragen.’
• Er is meer communicatie met beelden dan alleen tekenen. Denk ook aan fotografie, beeldboeken, inspiration walls, en films.

Wat leerde ik niet?

Tja, ik had gehoopt ook een overzicht te krijgen van methoden of tools voor het communiceren met beelden. Welke zijn er? Wanneer pas je welke toe? Welke ervaringen zijn ermee opgedaan? Is er onderzoek naar gedaan?

Aan het eind van de workshop kwam nog even een slide voorbij waar wat links op stonden, maar er was geen tijd meer om hier op in te gaan. Volgens Sofie is het ‘waarom’ belangrijker, de tools zijn ‘slechts’ het vehikel. Maar ze wil best nog eens uitleggen welke hulpmiddelen er zijn. Ik ben benieuwd! Maar nu eerst eens lekker fietsen. Langs blauw water, onder groene bomen.

illustratie Karel Kindermans