Werkbeleving in de gehandicaptenzorg: zinvol werk maar ook uitdagingen

Wat weten we over werkbeleving?

Er wordt veel gevraagd van een groot deel van de medewerkers in de gehandicaptenzorg. Dit zou ertoe kunnen leiden dat mensen sneller de branche uitstromen of kiezen voor een andere bedrijfstak, waar de ervaren werkdruk lager is. Wat weten we eigenlijk van de werkbeleving in de gehandicaptenzorg?

92 procent van de medewerkers vindt het werk betekenisvol

Uit de cijfers blijkt dat een groot deel van de medewerkers in de gehandicaptenzorg hun werk als betekenisvol beschouwt. Volgens het AZW-programma geeft 92 procent van de werknemers aan dat zij inhoudelijk leuk werk hebben en 90 procent dat hun werk een positieve bijdrage levert aan het leven van anderen, wat duidt op een sterke intrinsieke motivatie en betrokkenheid.

Prettige sfeer, hoge betrokkenheid

76 procent geeft aan een prettige sfeer op de afdeling (of team) te ervaren. Zo is 72 procent bereid om extra inspanningen te leveren en is 75 procent loyaal naar de organisatie. De betrokkenheid is hoog, wat ook blijkt uit het relatief lage verloop van personeel in vergelijking met andere zorgsectoren.

Minder tevredenheid over salaris en mogelijkheid tot thuiswerken en eigen werktijden

Hoewel werknemers in de zorg minder vaak dan gemiddeld tevreden zijn over hun arbeidsomstandigheden in het algemeen, geldt dat dus niet voor alle aspecten daarvan. Zo zijn zij wel vaker tevreden over de mogelijkheid om in deeltijd te werken, de mogelijkheid om te leren, en het werk dat interessant is. Relatief minder tevreden zijn zij over de mogelijkheid om zelf de eigen werktijden te bepalen, over hun salaris en over de mogelijkheid om thuis te werken.

Werkdruk nam toe door personeelstekorten

Toch zijn er serieuze zorgen. De werkdruk is een belangrijk aandachtspunt: 53 procent van de medewerkers geeft aan dat de werkdruk is toegenomen. Dit wordt vaak veroorzaakt door personeelstekorten die al enkele jaren een probleem vormen. De relatief hoge psychosociale arbeidsbelasting reduceert de arbeidstevredenheid. Bij gelijke psychosociale arbeidsbelasting zou het verschil in arbeidstevredenheid met andere bedrijfstakken groter zijn geweest.

Ziekteverzuim daalt maar blijft relatief hoog

Het ziekteverzuim in de gehandicaptenzorg is relatief hoog, met een verzuimpercentage van rond de 8,5 procent (eerste kwartaal in 2024) wat hoger is dan het gemiddelde in andere zorgsectoren. Het is wel gedaald met een halve procentpunt ten opzichte van vorig jaar.

Overigens is het verband tussen een hoge werkdruk en een hoog ziekteverzuim niet duidelijk. Werknemers die een hoge werkdruk ervaren, blijken minder vaak te verzuimen als rekening gehouden wordt met andere kenmerken. Bijvoorbeeld wanneer werknemers hun werk of positie als belangrijk zien voor het functioneren van de organisatie. Dit kan ertoe leiden dat ze juist de druk voelen om op het werk aanwezig te zijn en daarom niet verzuimen.

Veel emotionele belasting

Ook de emotionele belasting van het werk speelt een rol. Ongeveer 40 procent van de medewerkers ervaart regelmatig emotionele belasting door de aard van het werk, zoals het omgaan met moeilijk gedrag of complexe zorgsituaties. Dit draagt bij aan de hoge werkdruk en kan op de lange termijn leiden tot burn-outklachten.

Werktevredenheid hoger dan gemiddeld

Opmerkelijk is dat ondanks de hoge werkdruk en het hoge ziekteverzuim de werktevredenheid hoger is dan gemiddeld. Ruim driekwart van de werknemers in zorg en welzijn (dus breder dan alleen de gehandicaptenzorg) is inhoudelijk (zeer) tevreden met het werk. Iets dat essentieel is om het werk in de gehandicaptenzorg op de lange termijn vol te houden.

Zet in op duurzame inzetbaarheid!

Met de huidige druk op de arbeidsmarkt in zorg en welzijn, is het steeds belangrijker om personeel te behouden en een gezonde werkomgeving te creëren. In deze context is 'duurzame inzetbaarheid' een belangrijk begrip: het draagt onder andere bij aan een positieve werkbeleving, waardoor medewerkers minder snel vertrekken. Want aandacht voor duurzame inzetbaarheid in de vorm van scholing, ontwikkeling, loopbaanmogelijkheden, werkdruk en fysieke en emotionele belasting, zijn belangrijk voor het welzijn, de motivatie en de betrokkenheid van medewerkers in zorg en welzijn, dus ook in de gehandicaptenzorg!

In organisaties waar medewerkers aandacht ervaren van hun werkgever voor aspecten van beleid gericht op duurzame inzetbaarheid zoals scholing, ontwikkeling, en werk gerelateerde belasting, vertonen medewerkers: 

• minder neiging om ander werk te zoeken, 
• een grotere bereidheid om zowel binnen hun functie als voor de werkgever langer te blijven werken en
• een hogere kans om tot de AOW-leeftijd door te willen werken en zich hier mentaal en fysiek toe in staat zijn.

Medewerkers die werken in organisaties waar duurzame inzetbaarheid centraal staat – bijvoorbeeld doordat er aandacht is voor scholing, ontwikkeling, loopbaanmogelijkheden, werkdruk, en fysieke en emotionele belasting – willen tot wel 3,5 jaar langer bij dezelfde organisatie en in hun huidige functie blijven werken dan medewerkers in organisaties waar deze aandacht ontbreekt. 

In een volgend artikel zal ik daarom aandacht besteden aan waarom het noodzakelijk is 'duurzame inzetbaarheid' op de agenda te zetten.