Arbeidsmarkt: ‘De vaste medewerkers in de gehandicaptenzorg zijn en blijven onmisbaar’

Vreugdenhil: ‘De situatie op de arbeidsmarkt is penibel. Dat geldt voor bijna alle sectoren, en misschien wel in het bijzonder voor de onze. Er is al jaren sprake van een arbeidstekort, en afgelopen jaar hadden we voor het eerst ook te maken met netto krimp in het aantal medewerkers. De hoeveelheid werk neemt toe, de complexiteit van dat werk vaak ook, en het aantal mensen om het werk te verzetten neemt dus af.’

Bovendien is het een uitdaging die zichzelf versterkt. Van der Linden: ‘Medewerkers ervaren meer druk als het personeelstekort toeneemt. En als de mentale belasting toeneemt, heeft dat gevolgen voor de vitaliteit en inzetbaarheid. In de coronaperiode zagen we het ziekteverzuim stijgen, en daarna is het nauwelijks gedaald. Veel van dat verzuim is stress gerelateerd. Over de hele breedte zien we: de veerkracht van medewerkers in de sector wordt op de proef gesteld. Er ligt een taak voor onze vereniging en onze leden om mensen te helpen.’ 

Veerkracht vergroten

Van der Linden: ‘Een van de manieren waarop we dat doen, is via de subsidieregeling Zeggenschap en Veerkracht. Een groep zorgprofessionals met een goed idee om het werk leuker of beter te maken, kan een subsidie aanvragen bij het ministerie van VWS om hiermee te experimenteren. Die kan oplopen tot vijftigduizend euro. We hebben meegedacht bij de totstandkoming van deze regeling, en het afgelopen jaar hebben we ons succesvol ingezet voor een verlenging van de regeling. En we helpen organisaties om te komen tot succesvolle aanvragen.’

Cao opengebroken

Vreugdenhil: ‘Financiële zorgen hebben ook veel impact op de mentale gesteldheid van mensen. Dat de inflatie de laatste jaren zo hoog was, helpt dan niet om mensen duurzaam en fit aan het werk te houden. Het zorgt voor stress, en een gebrek aan gevoel van grip. Niet voor niets zag je dat in allerlei sectoren nieuwe cao’s gesloten werden met forse loonstijgingen. Daarom hebben we in 2023 de cao tussentijds opengebroken en verlengd, en gezorgd voor een inkomensverhoging voor alle medewerkers. Dat klinkt logisch en dat was het ook, maar het moet wél betaald worden.’

‘De onderhandeling waren dan ook een best ingewikkeld proces, dat duurde van februari tot juni. Het was een kwestie van heel zorgvuldig balanceren tussen wat we onze medewerkers gunnen en de financiële mogelijkheden van onze leden. Uiteindelijk hebben we wel een mooi resultaat weten te bereiken, waarbij we de verschillende belangen in balans hebben gekregen.’

Duidelijkheid over zzp

Van der Linden: ‘Een andere goede stap naar een gezondere arbeidsmarkt is wat de VGN betreft de intentieverklaring over het Beheersingsmodel Zorg inclusief het Fiscaal Kader, om afspraken te hebben over de inzet van zzp’ers in de zorg. Die afspraken worden gemaakt met de brancheorganisaties ActiZ, de Nederlandse ggz, de NFU, de NVZ en Zorgthuisnl, en met de ministeries van VWS, SZW en Financiën en de Belastingdienst. Het belangrijkste doel is schijnzelfstandigheid tegen te gaan. Er is een grijs gebied, waarin van tevoren niet duidelijk is of iemand werknemer of zelfstandige is. Met deze samenwerking willen we duidelijkheid krijgen. En een statement maken aan alle medewerkers in vaste dienst: jullie zijn de kurk waar de gehandicaptenzorg op drijft. De voorziene implementatie begin 2024 moest op het laatste moment worden uitgesteld.  De VGN zet zich samen met de andere branches nog steeds in voor het bereiken van een gezamenlijk resultaat met voldoende draagvlak van alle partijen.’ 

Veiligheid en emancipatie

Vreugdenhil: ‘In de nieuwe cao is afgesproken dat we een protocol grensoverschrijdend gedrag maken. Dat hebben we gedaan. De kern is: intimidatie, seksuele intimidatie, agressie, geweld, discriminatie en pesten zijn onacceptabel en worden niet getolereerd. En in het protocol hebben we vastgelegd hoe organisaties moeten handelen om dat soort gedrag te voorkomen, en wat ze moeten doen als het tóch voorkomt. Het protocol is inmiddels opgenomen als bijlage in de cao.’

‘Afgelopen jaar namen we ook namens de branche deel aan verschillende overlegtafels voor de Toekomstagenda zorg en ondersteuning voor mensen met een beperking, en het programma Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn. Die zijn bedoeld om de gehandicaptenzorg toekomstbestendig te krijgen. Daarbij gaan de gesprekken vooral over techniek, onderwijs, en het belang van medewerkers in loondienst. Belangrijke thema’s waar we graag over meebeslissen en -denken.’

Leven is Meedoen

Van der Linden: ‘We focussen ons intussen óók op het emanciperen van de maatschappij. Dat gaat primair om kwaliteit van (samen-)leven en vloeit logisch voort uit onze visie op leven is meedoen. Immers, het leven is veel meer dan zorg. Sterker nog, hoe groter het aandeel zorg in iemands leven hoe meer de kwaliteit ervan onder druk staat. Daarnaast is het gewoon noodzakelijk; de kwaliteit van zorg mag niet minder worden, maar de zorg moet wel geleverd worden met minder mensen. Met publicaties rond Anders Organiseren hebben we organisaties gesteund bij het betrekken van het natuurlijke netwerk en vrijwilligers. Daar spelen medewerkers een grote rol in. In 2024 gaan we in een Lab 2030 hiermee verder.’ 

Vreugdenhil: ‘De vaste medewerkers in de gehandicaptenzorg zijn en blijven onmisbaar. Wat zij allemaal doen, ook zonder dat het gevraagd wordt, is een beetje ‘het geheim van de gehandicaptenzorg’. Medewerkers praten daar niet vaak over, maar zonder hen valt alles om. Dat mogen medewerkers én de samenleving zich wel beter realiseren. We moeten de inzet van onze mensen erkennen, en er lessen uit trekken. Ook in het belang van de medewerker zelf. Want kwetsbaarheid is ook kracht. Durf te zeggen wat je nodig hebt, dan doet deze branche er alles aan om je te helpen. Het liedje Waterdicht van Hannah Mae zegt dat mooi: Je hoeft niet altijd waterdicht te zijn. Laat het maar merken, dan maar niet de sterkste.’

Meer lezen

Dit artikel is een onderdeel van het jaarverslag van de VGN over het jaar 2023.