VGN Waaier Cliëntervaringsinstrumenten

De VGN Waaier Cliëntervaringsinstrumenten is rond 2013 ontstaan vanuit de wens om de ervaringen van mensen met een beperking op te halen met een valide en betrouwbaar instrument. De gehandicaptenzorg vond de tot dan gebruikte ervaringsinstrumenten en het streven naar een one-size-fits-all-instrument niet passend, omdat de gehandicaptenzorg zo ontzettend divers is. De VGN nam om die reden het initiatief om een brede set van instrumenten te toetsen en te bundelen in een waaier, waaruit de leden zelf een instrument kunnen kiezen, die het beste past binnen de organisatie.

De VGN Waaier Cliëntervaringsinstrumenten is bedoeld voor zorgaanbieders. In samenspraak met de cliëntenraad kiezen zorgaanbieders één of meerdere cliëntervaringsinstrumenten uit de waaier, die zij willen gebruiken om de ervaringen van mensen met een beperking te onderzoeken. Zij kiezen die instrumenten die passen bij de mensen aan wie zij zorg en ondersteuning verlenen.  

Het doel is om de zorg en ondersteuning aan mensen met een beperking te verbeteren op basis van de resultaten van het cliëntervaringsonderzoek, en daarmee ook de kwaliteit van bestaan.

De instrumenten zijn vanuit en voor de gehandicaptenzorg ontwikkeld, met ruimte voor zowel kwantitatieve als kwalitatieve instrumenten. In opdracht van de VGN worden de instrumenten in de waaier iedere twee jaar beoordeeld door een onafhankelijke Commissie van Deskundigen. Jaarlijks kunnen nieuwe instrumenten worden ingediend bij de commissie ter beoordeling voor opname in de VGN Waaier Cliëntervaringsinstrumenten.

Zie voor meer informatie over de Commissie van Deskundigen, vraag 8. 

Voor de beoordeling van de cliëntervaringsinstrumenten gelden de volgende criteria:

1. Het instrument levert cliëntinformatie op individueel niveau.  
2. De systematiek is ingebed in de zorgplancyclus.  
3. Het instrument geeft zicht op ervaringen en concrete verbeterwensen van de individuele cliënt, waarbij voor mensen met EMB sprake is van een verbijzondering (zie hieronder punt 3D). 
   • 3A: De persoon met een beperking is zelf aan het woord, en dus niet by proxy.
   • 3B: Het instrument volstaat niet met het vastleggen van de huidige situatie, maar biedt expliciet de mogelijkheid om wensen voor verbetering naar voren te brengen. 
   • 3C: Het naar voren brengen van wensen voor verbetering moet op zo'n manier, dat het eigen referentiekader van de cliënt herkenbaar is.
   • 3D: Dataverzameling bij mensen met EMB gebeurt aan de hand van het instrument door tenminste twee personen, die elk vanuit een ander perspectief bij de persoon betrokken zijn, bijvoorbeeld een naaste en een begeleider.  
4. Gegevens kunnen (anoniem) worden geaggregeerd naar verschillende niveaus (team, afdeling/vestiging, organisatie).  
5. Er zijn waarborgen voor continuïteit van de ontwikkeling wat betreft voortbestaan en doorontwikkeling.  
6. Geëxpliciteerd is onder welke omstandigheden een instrument zinvol is, en onder welke voorwaarden het tot zijn recht komt.  
7. Het instrument moet betrouwbare metingen opleveren.  
8. Het betreft een valide instrument.  

De Commissie van Deskundigen kan een nieuw instrument voordragen voor de VGN Waaier Cliëntervaringsinstrumenten, mits een nieuw instrument bij indiening voldoet aan een 9e criterium.

• 9. Het nieuwe instrument heeft meerwaarde ten opzichte van de huidige samenstelling van de waaier. Deze meerwaarde uit zich als volgt:
  • 9A: het instrument is concreter en beter toegesneden op een specifieke doelgroep dan de instrumenten in de VGN Waaier Cliëntervaringsinstrumenten tot nu toe.
  • 9B: het instrument haalt op een andere wijze ervaringen van mensen met een beperking op dan de instrumenten in de VGN Waaier Cliëntervaringsinstrumenten tot nu toe.

In dit document zijn de meest recente beoordelingen van de Commissie van Deskundigen te vinden van de instrumenten in de waaier.

De huidige VGN Waaier Cliëntervaringsinstrumenten voor de periode 2023-2024 bestaat uit veertien instrumenten. Sommige instrumenten zitten al sinds de eerste versie in de Waaier. 

De VGN Waaier Cliëntervaringsinstrumenten 2023-2024 is hier te downloaden. 

Het gebruik van een cliëntervaringsinstrument uit de waaier wordt sterk aanbevolen vanuit het Kwaliteitskompas Gehandicaptenzorg, en wordt vanuit zorgkantoren soms als verplichting gesteld. 

De waaier is onderdeel van Bouwsteen 2 van het Kwaliteitskompas Gehandicaptenzorg. Hierin staat: 'mensen met een beperking die professionele zorg en ondersteuning ontvangen, krijgen minimaal eens per drie jaar de mogelijkheid om middels een cliëntervaringsonderzoek officieel aan te geven wat zij van de geboden zorg vinden. Zorgaanbieders zijn vrij om dit frequenter uit te voeren, dit is ook afhankelijk van het instrument dat zij gebruiken'.

De onafhankelijke Commissie van Deskundigen beoordeelt de instrumenten in de waaier in opdracht van de VGN. Dat gebeurt iedere twee jaar. 

De commissie bestaat uit de volgende leden:

• Prof. dr. ir. Kees Ahaus, voorzitter  
• Prof. dr. Petri Embregts
• Prof. dr. Mirella Minkman  
• Waarnemers zijn Peter Kruithof en Annemarie Peters-Bartraij, bureau VGN.  
• De commissie wordt bijgestaan door Roos Mesman, secretaris.