Op weg naar een rookvrije zorg in 2030

Het Nationaal Preventieakkoord zet onder andere in op een rookvrije zorg voor alle patiënten, cliënten én medewerkers van Nederland in 2030. Dat klinkt nog ver weg, maar er is voor veel organisaties nog een flinke weg te gaan om rookvrij te worden. Dit artikel geeft een overzicht van alle acties die door de VGN zijn uitgevoerd om te komen tot een rookvrije gehandicaptenzorg. Daarnaast vindt u hier wat er nog staat te gebeuren.

Niet roken bordje in een bos

Direct aanmelden voor de nieuwsbrief over een Rookvrije Gehandicaptenzorg​​​​​​ en/of deelname aan de adviesgroep. 

Inhoudsopgave

Wat is rookvrij?

De rookvrije zorg gaat nadrukkelijk om het beschermen van mensen tegen schadelijke tabaksrook. Iedereen die niet in aanraking wil komen met tabaksrook, die hoeft dat ook niet. Iedereen die probeert te stoppen met roken, wordt beschermd tegen prikkels die hen weer doen roken. 

Samen met de Adviesgroep Rookvrij formuleerde de VGN een visie op en definitie van de Rookvrije Gehandicaptenzorg. Deze visie is uitgewerkt in zeven punten die aansluiten bij de intentieverklaring voor rookvrije zorg en bij het Nationaal Preventie akkoord. Deze visie en uitwerking daarvan geven aan waar we als sector in 2030 met de Rookvrije Zorg willen staan.  

Waarom rookvrij?

Tot voor kort is er aan rokers alle ruimte gegeven voor het uitoefenen van hun verslaving en moest de niet-roker dat accepteren. Dat is nu anders. Er is steeds meer bekend over de schadelijkheid van roken, meeroken en derdehands rook (en dan nog de schade voor het milieu). Er wordt erkend dat roken een verslaving is die andere mensen schaadt en geen leefstijlkeuze. Er is steeds meer aandacht voor een gezonde omgeving en het belang van de niet-roker (en stopper) komt vooraan te staan. Niet alleen de overheid neemt daarom maatregelen; ook de (gehandicapten)zorg.


Voorbereiding

Intentieverklaring rookvrije zorg

Op 18 november 2020 ondertekenden 27 koepel- en beroepsorganisaties en een kwaliteitskeurmerk uit de zorg de intentieverklaring ‘Maak de zorg rookvrij’. Met een achterban van bijna 700 organisaties en ruim 190.000 medewerkers komt hiermee de beweging naar rookvrije zorg nog meer op gang en de ambitie uit het Nationaal Preventieakkoord weer een stap dichterbij: in 2030 rookvrije zorg voor alle patiënten, cliënten én medewerkers in Nederland. 

Vragenlijst over de stand van zaken

Begin 2021 zette de VGN een vragenlijst uit onder haar leden om de huidige stand van zaken in beeld te krijgen ten aanzien van rookvrije zorg. Zestig procent van de VGN-leden die de vragenlijst invulde maakt een beweging richting rookvrije zorg. Daarbij is de aanpak vooral gericht op het rookgedrag onder medewerkers (95%). Veertig procent van de respondenten heeft nog geen beweging gemaakt richting rookvrije zorg. Het grootste knelpunten blijkt de vraag hoe dit aan te pakken. Meer informatie over de resultaten vind je in dit artikel. De resultaten vind je ook als een download onderaan dit artikel. 

In 2023 zetten we overnieuw een vragenlijst uit, de resultaten vind je in dit artikel. Drie respondenten gaven aan dat hun organisatie rookvrij is, meer dan de helft gaf aan gestart te zijn en zij benoemden in 2025 óf 2030 rookvrij te willen zijn. Ondanks de positieve vooruitgang ervaren respondenten uitdaging op gebied van draagvlak en weten ze niet hoe te beginnen. 


Aanpak

Aanpak rookvrij

In 2021 is de VGN gestart met het aandacht vragen voor een Rookvrije gehandicaptenzorg. Regelmatig werd bij de beweging naar een rookvrije organisatie vanuit leden de behoefte aan ondersteuning en begeleiding geuit. Om dit te faciliteren is er eind 2021 (samen met ActiZ) subsidie aangevraagd, waarmee de VGN leden middels een maatwerk aanpak kan ondersteunen en verder helpen bij de beweging richting Rookvrij.   

De subsidie is begin 2022 toegekend. Met behulp van de subsidie kunnen VGN en ActiZ drie jaar de beweging om te komen tot rookvrije gehandicaptenzorg aanjagen en ondersteunen. Een deel van de activiteiten wordt, waar mogelijk en in afstemming, samen met andere partijen of vanuit de aanjagersgroep Rookvrije zorg opgezet, waarbij VGN inzet op een goede ‘vertaling’ naar de gehandicaptenzorg.  

De beweging naar een Rookvrije Gehandicaptenzorg wordt met name vormgegeven door de twee Aanjagers Rookvrije Zorg die hiervoor aangesteld zijn, zij ontvangen hierbij ondersteuning vanuit o.a. het VGN bureau. Na een verkennende periode hebben de aanjagers een beeld gekregen van wat er speelt en wat er nodig is om te werken aan een rookvrije zorgorganisatie.

Bijeenkomsten

De aanjagers hebben zichzelf en hun aanpak voor het eerst gepresenteerd tijdens de Kick-off van Samen Rookvrij op 13 oktober 2022; welke in zijn geheel terug te kijken is. Er worden sindsdien regelmatig (netwerk)bijeenkomsten georganiseerd, zowel op locatie als online. Houd de agenda van de VGN in de gaten en meld je aan voor onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven.

Innovatielab rookvrij

In 2024 zijn tien organisaties gestart met het innovatielab rookvrij. Bij het lab ontwikkelen leden met elkaar nieuwe kennis en oplossingen en gaan deze toepassen in hun eigen praktijk. Denk hierbij aan uitdagingen in bieden van therapeutisch sigaretje, hoe omgaan met cliënt-verplaatsingen van/naar rookplekken, medewerkers mede verantwoordelijk laten voelen voor het rookvrij beleid etc.. Resultaten worden eind 2024 met andere leden gedeeld. 

Adviesgroep Rookvrij

VGN formeerde een Adviesgroep Rookvrij. Dit is een kleine groep van VGN-leden die actief meepraat, -denkt en -bepaalt welke stappen gezet moeten worden op weg naar een rookvrije gehandicaptenzorg in 2030, en hoe de VGN haar leden daarin kan ondersteunen. Wil je inhoudelijk meepraten en deel uitmaken van de Adviesgroep Rookvrij? Onderaan dit artikel vind je een aanmeldformulier. 

Stoppen-met-roken zorg 

Van een aantal zorgorganisaties heeft de VGN gehoord dat zij worstelen met het bieden stoppen-met-roken zorg aan cliënten met een LVB. Dit zowel qua aanbod als qua financiering hiervan. In 2024 is de VGN in samenwerking met het partnership Stoppen met Roken en professionals uit het veld een werkgroep gestart om inhoudelijk een kader te ontwikkelen met essentiële randvoorwaarden voor Stoppen Met Roken ondersteuning bij mensen met een LVB. Deze gaan we gebruiken tijdens gesprekken voor passende financiering. Wilt u meer informatie, neem dan contact met ons op. 


Juridisch kader

Juridisch kader rookvrije zorg

De Brancheorganisaties in de zorg (BoZ) hebben gezamenlijk het Juridisch kader rookvrije zorg gepubliceerd. Deze is in 2024 geactualiseerd waarbij vooral beoogd is de leesbaarheid te vergroten. Direct naar het juridisch kader Rookvrije Zorg (2024), het document is ook te vinden op www.rookvrijezorg.com.

Sluiting rookruimtes

Een eerste landelijke maatregel richting rookvrije zorg werd op 1 juli 2021 van kracht, toen alle rookruimtes in (semi-)publieke en openbare gebouwen gesloten moesten zijn, inclusief de wachtruimten, kantines, recreatie- of soortgelijke ruimten in de gehandicaptenzorg. Een uitzondering geldt voor een rookverbod in privé-ruimten van cliënten en in de open lucht. Meer informatie over de sluiting van rookruimtes lees je in dit artikel. Onderaan dit artikel is een factsheet over de sluiting van rookruimtes opgenomen en een infographic over de beleidsmaatregelen.


Communicatie

Animatiefilmpje 'Hoe ziet rookvrije zorg eruit?' 

Rookvrije zorg, hoe ziet dat er eigenlijk uit? In een korte film die het Trimbos Instituut in samenwerking met de VGN en de Adviesgroep Rookvrij maakte, wordt die vraag beantwoord. Zorgorganisaties in de gehandicaptenzorg kunnen de film inzetten in gesprekken met cliënten over het waarom en het hoe van rookvrije zorg. Er zijn twee versies van de film: een voor mensen met een licht verstandelijke beperking en een voor mensen met een visuele beperking. Meer informatie over de korte film lees je in dit artikel. 

Factsheet 'Samen Rookvrij' voor zorgbestuurders en -beleidsmakers

Om uit te leggen wat rookvrije zorg betekent voor een organisatie en wat het voor iedereen in het zorgproces kan opleveren, is er een factsheet ontwikkeld. Deze is met name bruikbaar voor zorgbestuurders en -beleidsmakers.

Stappenplan rookvrije ouderen- en gehandicaptenzorg

Lees hier het Stappenplan op rookvrijezorg.com, dat organisaties handvatten biedt om rookvrij te worden. Bij elke stap krijg je een toolkit, een duidelijk overzicht met generieke tools en praktijkvoorbeelden om geleidelijk maar gericht te werken naar een rookvrije organisatie.

Overige communicatiemiddelen 

  • Op rookvrijezorg.com is een toolkit te vinden met materialen die zorgprofessionals en organisaties handvatten biedt om een rookvrije werk- en behandelcultuur te realiseren. De Toolkit is opgebouwd uit acht thematische pijlers, gebaseerd op de systematiek van het Global Network For Tobacco Free Healthcare Services.
  • Het Kennisplein Gehandicaptensector biedt een overzicht van praktische tools en aansprekende praktijkverhalen over stoppen met roken, waaronder deze poster over motiverende gespreksvoering.
  • Steffie helpt met haar website Roken.steffie.nl om stoppen met roken beter bespreekbaar te maken voor en door mensen met een verstandelijke beperking.
  • In de webshop van de Rookvrije Generatie vindt u mogelijkheden om diverse communicatie-uitingen te bestellen. 

Praktijkvoorbeelden van rookvrije zorg in beeld

VGN brengt praktijkvoorbeelden in beeld van organisaties die zijn gestart met het thema rookvrije zorg, zodat andere organisaties daar hun voordeel mee kunnen doen. Welke successen behaalden deze organisatie en wat zijn (of waren) knelpunten? Lees de praktijkvoorbeelden hier. Heb jij een praktijkvoorbeeld? Mail deze naar communicatie@vgn.nl.


Ondersteuning/contact

Kan uw organisatie wel wat hulp gebruiken bij de beweging naar Rookvrij? Of heeft u andere vragen over de rookvrije gehandicaptenzorg? Neem dan contact op met het projectteam: 


Blijf op de hoogte en praat mee

Wil je door VGN op de hoogte worden gehouden over de ontwikkelingen rondom rookvrije zorg?  Meld je aan voor onze nieuwsbrief

Downloads