Zorgbarometer: resultaten ghz herstellen niet en blijven achter

Feitelijk geen resultaat

In de Zorgbarometer 2024 staan kengetallen weergegeven voor de tien belangrijkste zorgsectoren in Nederland. Daarin zijn voor de gehandicaptenzorg data meegenomen van 124 instellingen, van groot tot klein.  Gemiddeld steeg het resultaat per instelling licht (van 0,7 naar 0,8 procent). Dit is vooral het gevolg van rente-inkomsten en rendement op vastgoed. Zonder deze effecten zou het gemiddelde resultaat in de ghz op nul uitko­men.

PNIL is erg duur

In de Zorgbarometer staan natuurlijk ook kengetallen die direct te maken hebben met zorgprestaties. EY wijst met name op de invloed van de kosten voor personeel dat niet in loondienst is (PNIL). Die kosten namen in onze sector toe van 10,8 procent in 2022 naar 11,7 procent in 2023. Ook dit getal ziet er in de ouderenzorg gunstiger uit. De jeugdzorg is hier de negatieve uitschieter: daar gaat maar liefst 13,2 procent van de bestedingen op aan PNIL.  

Positieve impulsen

EY ziet een duidelijk verband tussen resultaat en PNIL-kosten. Negatieve resultaten zijn onder andere het gevolg van stijgende PNIL-kosten – in veel kringen een echte ‘bleeder’ genoemd. Al boeken sommige VGN-leden een daling van deze kosten. Dat leidt wel veelal tot een bovengemiddeld positief resul­taat. Het past bij een andere vaststelling van EY: instellingen stellen investeringen uit om met vastgoedopbrengsten de zorgexploitatie dekkend te kunnen krijgen. 

Verklaring bij achterstand

Het neemt niet weg dat uit de Zorgbarometer valt op te maken dat de gehandicaptenzorg het na het ‘donkere wolken jaar 2022’ opnieuw moeilijk had in 2023. En dat de voorzichtige weg omhoog die de ouderenzorg en de GGZ hebben ingezet, door de ghz nog niet is gevonden. Een voorzichtige verklaring is dat met name de ontwikkelingen in de complexe zorg - in het bijzonder de tarievenkwestie - en de specifieke problematiek op de arbeidsmarkt de sector parten spelen. 

Natafelen met betrokkenen

De zorgbarometerstand 2023 motiveerde EY om daags na het verschijnen van de analyse een talkshow uit te zenden. Daarin kreeg een aantal direct betrokken partijen – zorgverzekeraars, ziekenhuizen, het waarborgfonds én de gehandicaptenzorg – de kans om de barometerstand wat verder te duiden. Namens de ghz zat Middin-bestuurder Emmeke van Eersel aan tafel. Na een korte cijfermatige toelichting was afgesproken om in het gesprek wat afstand te nemen van de cijfers. 

Nog geen ander weer

En dus werd er uitgebreid stilgestaan bij het belang van een transitie die de zorg moet gaan doormaken, om uit het ‘oog van de storm’ te komen waarin we zitten. Deze metafoor had EY gekozen als titel voor het gesprek, refererend aan de ‘donkere wolken’ van vorig jaar. Om verandering door te maken, om systemen anders te laten werken, is bereidheid nodig om risico’s te nemen was de eensgezinde opvatting aan tafel. Want zonder risico’s geen kansen.

Teveel op de rem

Maar hoe ga je om met risico’s? “Je moet ruimte voelen als een investering aanvankelijk niet goed uitpakt,” meende Van Eersel. “Ik voel nog te veel aversie tegen risicogedrag. Daar hebben wij in onze praktijk last van. Als we iets hebben geprobeerd en het lukt niet, hoe zet je dan toch door? Ik pleit voor meer comfort om te blijven uitproberen. Daar zit in ons land te vaak een rem op.”   

Ook maatschappelijke ambitie

Prikkels die we krijgen moeten overigens niet altijd allereerst financieel, maar juist ook maatschappelijk gedreven zijn, bracht Van Eersel vervolgens in. “Ook dat brengt soms risico’s met zich mee, maar nogmaals: laten we niet meteen terugvallen in oude patronen als het aanvankelijk niet lukt. Alleen als we onze nek uitsteken, komen we uit dat oog.”

Bij ons werkt dat anders

De collectieve opvatting aan tafel was dat we zijn in Nederland wereldkampioen ‘pilots en proeftuinen’ zijn. We kweken mooie bloemen, maar we kunnen er geen boeketje van maken. We zijn snel genegen te zeggen: goed idee, alleen bij ons werkt het heel anders. Dat remt ook enorm af. En misschien gaan we te veel voor de 9 en nemen we te weinig genoegen met een 7, stelde de gespreksleider. In de ghz is kwaliteit de ‘ervaren’ kwaliteit, reageerde Van Eersel. “De 7 kan, maar de gevolgen moeten we ook dragen. Onze medewerkers zijn zeer gedreven. Dat betekent soms keuzes maken en dat gaat ze na aan het hart. Bijvoorbeeld: we koken altijd samen met de cliënten en dat gaan we voortaan anders, lees: goedkoper, doen. De gevolgen dáárvan moeten we ook dragen…”

Zie ons niet over het hoofd

De slotvraag aan tafel was voorspelbaar: het zorgstelsel dat we kennen deugt, maar wat kan toch beter? “Het is jammer dat de gehandicaptensector nog altijd te vaak over het hoofd wordt gezien,” reageerde Van Eersel. “We hebben het in onze sector niet makkelijk, maar we hebben wel veel antwoorden op maatschappelijke vraagstukken. Kijk maar naar de grote groep mensen met een beperking die voelt dat de arbeidsmarkt wel erg ver van hen vandaan staat, terwijl ze echt een betekenisvolle rol willen én kunnen vervullen. De arbeidsmarkt moet veel inclusiever worden. Dat vereist wel meer bereidheid tot samenwerking tussen werkgevers en werknemers in plaats van uitsluitend marktwerking.”