VGN positief over voorgenomen wijziging legionellapreventie

Op 25 april 2019 schreven we dat het RIVM-advies had uitgebracht over legionellapreventie. Opvolging van het advies zou in de praktijk betekenen dat voor de meeste zorgorganisaties in de gehandicaptensector veel preventieve maatregelen in zorgwoningen versoepeld zouden kunnen worden. We gaven aan dat we tevreden waren met dit advies en hoopten dat het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (MinIenW) dit advies zou overnemen in regelgeving. De VGN heeft in april 2019 per brief het ministerie gevraagd dit advies over te nemen in de regelgeving. Kern van het advies dat goed aansluit bij de visie van de VGN op veiligheid: maatregelen nemen op basis van risico's en geen nodeloze maatregelen moeten nemen als de risico's er niet zijn, want dat leidt alleen maar tot hoge kosten en veel nodeloos werk (dit is de zogenoemde risicosturing). Dat gaat ten koste van de zorg. En bovendien: het leidt helemaal niet tot extra veiligheid, omdat er nauwelijks tot geen legionelloses voorkomen en in veel gevallen de bewoners een gezonde fysieke weerbaarheid hebben. 

Sindsdien heeft de VGN met een ‘Werkgroep legionella’ in 2020 meerdere malen met MinIenW en het RIVM gesproken. Onze inbreng is steeds geweest:

• Kleine zorgwoningen met een eigen waterinstallatie zijn al uitgezonderd van preventieve maatregelen (het gebouw is ‘niet prioritair’).
• In grotere zorgwoningen verblijven veelal bewoners die geen extra risico op ziektes lopen, terwijl het gebouw toch ‘prioritair’ is. Dat brengt nodeloos veel maatregelen en kosten met zich mee, terwijl de veiligheid er niet door toeneemt en de situatie in feite niet anders is dan bij de kleine zorgwoningen.
• Laten we nu in lijn met de visie van het RIVM veel meer koersen op risicosturing: de zorgorganisatie neemt preventieve maatregelen op basis van de vraag of bewoners extra risico lopen.
• Het ministerie moet dat in de Regeling legionellapreventie in drinkwater en warm tapwater (Regeling legionellapreventie) vastleggen, omdat er anders voortdurend discussie met de handhavers (met name de drinkwaterbedrijven en de ILT) blijft bestaan.

Het ministerie heeft nu een concept van de voorgenomen wijzigingen gepubliceerd en via een ‘internetconsultatie’ kan iedereen in Nederland reageren. De VGN heeft dat inmiddels gedaan. Samengevat betekent de voorgenomen wijziging dat er een nieuwe definitie wordt ingevoerd, namelijk een ‘zorgwoningcomplex’. Dat is een gebouw bestaande uit meerdere zorgwoningen achter één watermeter van het desbetreffende drinkwaterbedrijf, waarin gemeenschappelijke ruimten ten behoeve van de zorg, waaronder ruimten voor maaltijden en recreatie, aanwezig zijn en waar 40% of meer bewoners een verhoogd risico lopen op besmetting met legionellabacteriën en intensieve begeleiding en verpleegkundige ondersteuning krijgen. Het verhoogde risico op besmetting wordt gedefinieerd in het rapport van het RIVM. Kortgezegd gaat het dan om personen met de chronische longaandoeningen astma of COPD, personen met diabetes type 1 of type 2, personen met een ernstige immuunstoornis, (bijvoorbeeld personen die afweerremmende medicijnen gebruiken, inclusief hoge doses systemische corticosteroïden, TNF-alfaremmers, of mensen die recent chemotherapie hebben ondergaan), personen met een chronische nierziekte, personen met een verhoogd risico op aspiratie of met slikproblemen, personen met ernstig onderliggend lijden (zoals kanker, met name hematologische maligniteiten of longkanker), of personen met een leeftijd van minimaal 70 jaar.

Het ministerie heeft nu het voornemen om in de Regeling op te nemen (de VGN heeft daartoe verzocht) dat het zorgwoningcomplex (dus meerdere zorgwoningen achter één watermeter) niet prioritair is wanneer minder dan 40% van het aantal bewoners in het complex tot de risicogroep behoort. In onze werkgroep legionella constateerden we dat dat een behoorlijke vermindering betekent van de maatregelen die we in feite reeds nodeloos vonden. Als voorbeeld: wanneer in het complex acht cliënten wonen, van wie er drie tot de risicogroep behoren, is het gebouw niet prioritair en hoeven er geen extra preventieve maatregelen te worden genomen. Overigens laat dat onverlet dat het aan de zorgorganisatie zelf is om te bepalen of er (op basis van de eigen risico-inschatting) toch maatregelen genomen moeten worden.

In onze verdere reactie op de consultatie hebben we ook aandacht gevraagd voor de telkens terugkerende discussie over brandslanghaspels en sprinklerinstallaties. We schreven:

“Een zorgwoningcomplex bestaat uit meerdere zorgwoningen achter één watermeter. Daarmee zijn ze prioritair. Van belang is te vermelden dat zorgwoningen al jaren niet meer vallen onder de Regeling Legionellapreventie. Dat is voor de Langdurige Zorg van groot belang. Maar een heikel punt blijft nog steeds dat de brandslanghaspels, de sprinklers en het aantal badkamers ook in zorgwoningen een voortdurend punt van discussie vormen met de handhaving. In onze overleggen hebben we steeds aangegeven dat een brandslanghaspel en een sprinklerinstallatie een plaats hebben in de brandveiligheidsregelgeving en niet in de legionellapreventie en dus geen reden zijn om zorgwoningen als prioritair te beschouwen. Om die reden hebben we vanuit de VGN een beslisboom gemaakt, waarin helder staat aangegeven wanneer er wel en wanneer er geen sprake moet zijn van preventieve maatregelen. We verzoeken dringend om in de gewijzigde Regeling naar die beslisboom (als bijlage toe te voegen) te verwijzen”.

Ook hebben we een standaard verklaring gemaakt waarmee een instelling kan aantonen of het betreffende gebouw nu wel of niet prioritair is. We hebben MinIenW gevraagd deze beslisboom en deze verklaring bij de wijziging van de regelgeving op te nemen.

In de bijlagen:

• Volledige reactie van de VGN, inclusief de beslisboom en de verklaring;
• Toelichting bij de wijziging Regeling (MinIenW);
• Het volledige document van het RIVM treft u aan in het eerdergenoemde artikel van de VGN.

We wachten nu af hoe de wijziging uiteindelijk in de Regeling legionellapreventie komt. Het voornemen van de minister is om de regeling dan per oktober 2021 in werking te laten treden. We houden u op de hoogte van de voortgang.