Stand van zaken wetgeving actieve openbaarmaking inspectiegegevens

Het wetsvoorstel is eind vorig jaar al aangenomen door beide Kamers, maar nog niet in werking getreden. Hiervoor zal eerst een AMvB van kracht moeten worden (die uitvoering geeft aan de Gezondheidswet en de Jeugdwet) waarin de informatie wordt aangewezen die door de IGJ openbaar gemaakt moet worden. In de zomer van 2017 heeft over deze concept AMvB een internetconsultatie plaats gevonden en de reacties worden nu verwerkt. Daarna zal deze AMvB aan beide Kamers worden ‘voorgehangen’ die daarover nog met de regering van gedachten kan wisselen. Op onderdelen zal er een  gefaseerde inwerkingtreding zijn. Een jaar na inwerkingtreding van de wet zullen in ieder geval de nieuwe regels ten aanzien van openbaarheid van rapporten met betrekking tot calamiteiten voor de zorgsector van kracht worden.

Hoe is openbaarmaking nu geregeld?
Inspectiegegevens worden nu actief openbaar gemaakt op grond van artikel 8 van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). Bij de Wob wordt een belangenafweging gemaakt of de informatie al dan niet openbaar wordt gemaakt. Straks blijft onder het nieuwe regime deze belangenafweging achterwege omdat informatie direct actief openbaar wordt gemaakt. De wetgever heeft hier bewust voor gekozen. De wetgever is van oordeel dat individuele belangen van instellingen niet opwegen tegen het belang van burgers om juist en volledig geïnformeerd te worden, bijvoorbeeld in situaties waarbij de volksgezondheid in het geding is. Er is door de wetgever bewust gekozen dat het belang van transparantie, het informeren en beschermen van anderen, prevaleert boven het individueel belang van mogelijk te lijden reputatieschade.

Welke informatie wordt nu al actief door de IGJ openbaar gemaakt?
Op basis van de Wob hanteert de IGJ sinds 2005 een ruim beleid inzake actieve openbaarmaking. Zo maakt de IGJ op dit moment al veel van haar toezichtinformatie openbaar, waaronder rapporten naar aanleiding van een inspectiebezoek op basis van risicotoezicht (RT) en thematisch toezicht (TT). Daarnaast worden diverse maatregelen van de IGJ actief openbaar gemaakt zoals het instellen van verscherpt toezicht en het opleggen van bevelen. Rapporten over incidenten of calamiteiten worden niet altijd actief openbaar gemaakt. Alleen bij grote politieke of maatschappelijke aandacht gebeurt dat. Ook inspectierapporten over bestuurlijke boetes, opsporing of strafrechtelijke maatregelen publiceert de IGJ niet. Door de IGJ gegeven waarschuwingen worden niet openbaar gemaakt met het oog op het lerend vermogen van de professional en de organisatie.

Welke informatie wordt na inwerkingtreding van de wet openbaar?
Alleen informatie die is opgenomen in de AMvB kan door de IGJ actief openbaar gemaakt worden. Dit betekent dat aanvullend op wat nu al openbaar wordt gemaakt, een jaar na inwerkingtreding, openbaar gemaakt zal worden: “de uitkomsten van controle en onderzoek die zijn vastgesteld naar aanleiding van een melding”. Hieronder vallen de calamiteitenrapporten. Dit zijn de rapporten die door de IGJ zijn vastgesteld na eigen onderzoek door de IGJ na een wettelijke melding op grond van de Wkkgz. Dit zijn niet de calamiteitenrapporten die de zorgaanbieder zelf heeft opgesteld en aan de IGJ heeft toegezonden. Over de precieze invulling van de openbaarmaking van de rapporten (welke informatie juridisch gezien wel of niet openbaar gemaakt kan worden, privacyaspecten, welk format gebruikt moet gaan worden) vindt nog discussie plaats. Overigens zal niet alleen informatie over tekortkomingen openbaar worden gemaakt, maar ook positieve gegevens, bijvoorbeeld dat er bij een instelling geen overtreding is geconstateerd. 
Boetebesluiten zijn in de AMvB nog uitgezonderd om openbaar gemaakt te worden. Naar verwachting zal drie jaar na inwerkingtreding ook deze besluiten openbaar worden. Ten slotte kan informatie die niet is aangewezen in de AMvB nog steeds op grond van de Wob openbaar gemaakt worden.

Heeft de zorgaanbieder middelen om zich tegen openbaarheid te verzetten?
Volgens het wetsvoorstel geldt een zogenaamde standstill periode van twee weken waarbinnen de openbaarmaking niet zal plaatsvinden (uitzonderingen wegens spoedeisendheid daargelaten). De zorgaanbieder kan binnen deze twee weken een verzoek om een voorlopige voorziening doen. Indien een verzoek om voorlopige voorziening is gedaan, dan wordt openbaarmaking opgeschort totdat de voorzieningenrechter heeft beslist. De zorgaanbieder heeft in beginsel niet het recht om zijn zienswijze op het concept besluit van de IGJ te geven alvorens dit besluit definitief wordt gemaakt (hierop zijn wel uitzonderingen). Daarnaast regelt de concept AMvB dat de zorgaanbieder de gelegenheid krijgt om een reactie (van maximaal 200 woorden)te geven op het definitieve openbaarmakingsbesluit om zo de buitenwereld kennis te kunnen laten nemen van diens reactie op het besluit van de IGJ. Ten slotte heeft de zorgaanbieder alle rechtsmiddelen die hij altijd heeft op grond van de Algemene Wet Bestuursrecht op een overheidsbesluit, zoals bezwaar, beroep of hoger beroep, maar dan is het besluit al wel openbaar gemaakt.

Herinspecties
De IGJ moet beleidsregels vaststellen over herinspecties na een eerder onderzoek of controle waarbij tekortkomingen in de naleving van wet- en regelgeving zijn geconstateerd. Ook de besluiten van deze herinspecties vallen onder boven omschreven openbaarmakingsregeling.

Meld u aan voor het symposium ‘In Dialoog: Dilemma's rond openbaarheid’ op 31 oktober 2017
Op dinsdag 31 oktober organiseert de VGN een symposium rondom Dilemma’s rond openbaarheid. Ook de Inspectie is aanwezig om dit thema toe te lichten. Het symposium is bedoeld voor bestuurders en beleidsmakers in de gehandicaptenzorg, persvoorlichters, gemeenten, ministeries, inspectie, cliënten-en ouderorganisaties en politici en journalisten die betrokken zijn bij dit thema. Wilt u hierbij aanwezig zijn? Voor meer informatie en aanmelden, klik hier.

[1] De IGZ en IJZ zijn sinds 1 oktober 2017 gefuseerd en gaan verder als Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ).