Kwaliteitsverantwoording in de gehandicaptenzorg is echt aan het veranderen
Uit dialoogsessies over kwaliteit die VGN en Vilans organiseerden, blijkt dat kwaliteitsverantwoording in de gehandicaptenzorg echt aan het veranderen is. De focus verschuift van externe verantwoording, naar intern rekenschap. Ook spreken organisaties met steeds meer lef en transparantie over kwaliteit.
Dialoogsessies helpen reflecteren op kwaliteit
In dit ‘overgangsjaar’ tussen het Kwaliteitskader naar het Kwaliteitskompas hebben VGN en Vilans opnieuw dialoogsessies georganiseerd, ditmaal over de kwaliteitsrapporten en/of voortgangsberichten over 2022. Hieruit blijkt dat de wijze waarop zorgaanbieders zich verantwoorden over de geleverde kwaliteit van zorg en ondersteuning verandert.
De gehandicaptensector is de afgelopen jaren dan ook met alle betrokken partijen actief bezig geweest met vragen als: voor wie schrijven we het kwaliteitsrapport? Hoe maken we het ook zinvol voor mensen met een beperking, verwanten, en ook professionals? En levert dit daadwerkelijk input voor verbetering van de kwaliteit van zorg en ondersteuning? Via de jaarlijks terugkerende dialoogsessies gaan zorgaanbieders in kleine groepen hierover in gesprek. Door samen te reflecteren krijgen we inzicht in kwaliteit en verantwoording en inspireren we elkaar hierin.
De overgang van kader naar kompas is in volle gang
Ter voorbereiding vulden deelnemers vragenlijsten in over hun eigen kwaliteitsrapport en over het rapport van een andere zorgaanbieder. Uit de antwoorden blijkt dat er al volop gewerkt wordt aan de implementatie van het vernieuwde kwaliteitskompas, zo zijn in veel kwaliteitsrapporten elementen opgenomen uit het kompas. Al heeft het merendeel van de zorgaanbieders zich nog verantwoord via het bekende kwaliteitsrapport.
Een duidelijke verandering ten opzichte van voorgaande jaren is dat veel meer gewerkt werd met online webversies in plaats van een printbaar verslag. De meningen verschillen of dit wenselijk is: sommige mensen willen graag het hele verhaal door kunnen bladeren, maar anderen vinden het juist fijn om te klikken op wat ze willen of moeten weten. Duidelijk is wel dat zorgaanbieders alle ruimte voelen om een passende vorm te kiezen.
Verschillende perspectieven over kwaliteit
In de voorbereidende vragenlijsten is dit jaar ook gevraagd of en hoe in de kwaliteitsrapporten/voortgangsberichten de perspectieven terugkomen van (1) mensen met een beperking en hun naasten, (2) dat van professionals en (3) dat van de organisaties. Uit de gegeven antwoorden blijkt dat alle perspectieven terugkomen en dat er veel verschillende manieren zijn om deze perspectieven te presenteren. Bij het perspectief van mensen met een beperking/ verwanten zien we vaker filmpjes, foto’s met verhalen over ‘het leven’ en over successen. Dit wordt door de lezers van de kwaliteitsrapporten vaak erg gewaardeerd, omdat ze een mooi beeld geven van de praktijk. Het perspectief van professionals zien we meestal terug in vormen als teamreflecties of verhalen van professionals zelf over werkwijzen. Wel zijn deze voorbeelden vaak minder concreet dan bij het perspectief van mensen met een beperking/ verwanten. Bij het organisatieperspectief werden opvallend veel beleidsontwikkelingen en cijfers gerapporteerd.
‘Het interview tussen begeleider en cliënt is heel aansprekend: echt een kijkje in de keuken.’
Interne en externe verantwoording steeds meer in balans
Bij het terugkerende bespreekpunt ‘voor wie schrijven wij dit?’, geven aanbieders aan dat wanneer de focus vooral op de professionals ligt, je andere dingen in het rapport opneemt, dan wanneer je schrijft voor zorgkantoren of voor mensen met een beperking/ verwanten. Daarnaast willen veel organisaties het liefst een beknopt en overzichtelijk verhaal schrijven, waardoor ze keuzes moeten maken.
‘Allemaal de uitdaging van loslaten dit jaar, loslaten van volledig willen zijn. Lef om dingen weg te laten. Als je dit lef hebt, niet compleet te zijn, wat zegt het zorgkantoor daarvan? Niet zo uitgebreid, echt vanuit de client geredeneerd. We zijn benieuwd…’
‘Wat zijn we eigenlijk gek aan het doen met z’n allen, als iedereen de makkelijke versie wil lezen, waarom is er dan nog een andere?’
In de afrondende sessie geeft de VGN aan, dat hier in de stuurgroep ook vaak over is gesproken en dat er daarom in het kwaliteitskompas onderscheid is gemaakt tussen het tweejaarlijkse kwaliteitsbeeld en het voortgangsbericht in het tussenliggende jaar. In het kwaliteitsbeeld wordt een totaalbeeld gegeven van de kwaliteitsontwikkelingen, die tevens als externe verantwoording geldt. Het voortgangsbericht kan dan meer intern gericht zijn en geeft vooral vanuit het perspectief van professionals en mensen met een beperking en verwanten een beeld over de voortgang van kwaliteitsontwikkelingen. Of dit zo gaat werken in de praktijk, zal de komende jaren blijken.
‘Wij hadden een voortgangsbericht en hebben ingezoomd op de drie ontwikkelpunten die we hadden. Het was kort en bondig.’
‘Het betrekken van cliënten, vraagt iets anders, het is nog een beetje moeilijk wat. Misschien hebben wij ook wel een beeld wat eruit moet komen. Misschien maken wij het groot en moeilijk. Je wil helemaal recht doen aan hun stem en meenemen van A-Z en dat gaat niet altijd. Veel thema’s vinden cliënten niet interessant of ze begrijpen niet de context.’
In de verantwoording over 2022, komen we ook mix vormen tegen: een combinatie van het bekende kwaliteitsrapport, met een voortgangsbericht. De stuurgroep KKGHZ had aanbieders van tevoren ook nadrukkelijk uitgenodigd om vast te experimenteren met nieuwe vormen. Te zien is dat steeds meer geprobeerd wordt om en een overall inzicht te krijgen en geven in kwaliteit én het aantrekkelijk en herkenbaar te laten zijn in de organisaties. En steeds meer organisaties lijken erin te slagen om dit inzicht te krijgen samen met mensen met een beperking, verwanten en professionals. Via dialogen, gesprektafels, interviews, reflectiebijeenkomsten, maar ook in de rapporten zelf.
Voorbeelden uit de praktijk: Humanitas DMH en ASVZ
Het tweede deel van de dialoogsessie stond in het teken van een vooruitblik op de cyclus volgend jaar (verantwoording over 2023) volgens de Handreiking Inzicht in kwaliteit. 1 juni 2024 wordt het eerste jaar dat de sector een kwaliteitsbeeld volgens het nieuwe kwaliteitskompas oplevert. In beide dialoogsessies was een kort interview met zorgaanbieders Humanitas DMH en ASVZ die dit jaar al hebben gekozen voor een nieuwe invulling, àlà kompas.
Een voorbeeld dat in beide dialoogsessies een paar keer werd aangehaald als een zeer prettig en leesbaar ‘kwaliteitsrapport’, is het Voortgangsbeeld 2022 van Humanitas DMH. Deze zorgaanbieder heeft vorig jaar al een slag gemaakt op de inhoud van het kwaliteitsrapport. Dit jaar werd de vorm onder handen genomen. Humanitas DMH werkt met een klankbordgroep met o.a. mensen vanuit de CCR, die drie keer mee praten over het document. Een lid van de CCR van Humanitas DMH vertelt op welke manier dat heeft geleid tot een wijziging in de opbouw van de webpagina. Dat was eerst vormgegeven in een huis, maar is nu de ingang van het kantoor geworden: ‘het gaat over de hele organisatie en dan is het vreemd als je op een slaapkamer klikt, wat ga je dan vertellen?’
Andere opvallende keuzes die waardering kregen van collega’s zijn:
-
De keuze van ASVZ om in hun Voortgangsbericht 2022 te kunnen doorklikken naar ‘achtergrondinformatie’.
-
Heel praktisch blijkt het grote voordeel om op websites de ‘voorleesfunctie’ erin te bouwen, dit maakt het voor veel cliënten ook veel toegankelijker.
-
Ook de toevoeging van foto’s, illustraties en filmpjes kwamen duidelijk naar voren als grote meerwaarde.
‘Doorlinken in het kwaliteitsrapport naar andere (eerder opgestelde) nieuwsberichten is heel slim. Dat kost minder werk tijdens het samenstellen van het rapport zelf.’
Vervolg aan inzicht in kwaliteit
In voorbereiding op de cyclus van 2023-2024, heeft de VGN verschillende dingen gepland. Aan de ene kant gaan we de komende maanden meerdere verschillende praktijkvoorbeelden uitlichten op de webpagina www.vgn.nl/kwaliteitskompas.
Daarnaast gaan we komend najaar vervolg geven aan de Roadshow met nieuwe regiobijeenkomsten! Op deze regiobijeenkomsten gaan we concreet aan de slag met het eerste kwaliteitsbeeld over 2023. Uiterlijk begin september volgt hierover meer nieuws.
Voor 2024 gaan we samen met leden en stakeholders kijken waar behoefte aan is en daar zal de VGN op inspelen. Een ding staat al wel vast: dat zijn de dialoogsessies over de kwaliteitsbeelden eind juni/ begin juli 2024. Afgelopen editie werden vooral de onderlinge uitwisseling en de diepgang van de dialoogsessies (mede door de uitgebreide voorbereiding), erg gewaardeerd. De deelnemers gaven aan dat de bijeenkomsten wederom inspirerend waren voor het werk en ook leerzaam om te horen hoe hetzelfde kompas op andere plekken een geheel eigen invulling krijgt.
