Grenzen aan vervoer dagbesteding- vraag en antwoord

De onderstaande vragen heeft de VGN besproken met het CVZ, NZa, Platform VG, enkele zorgkantoren en zorgaanbieders. Per punt leest u de gezamenlijke reactie. De aanwezige partijen benadrukken de rol van de cliëntenraden. Het is noodzakelijk om de cliëntenraad te betrekken bij wijzigingen in de organisatie van het vervoer.

Duiding CVZ
Het CVZ heeft begin 2011 het rapport aanvullende dienstverlening gepubliceerd. Hierin worden de grenzen van de aanspraak van de cliënt benoemd. De gedachte achter het rapport kan ook toegepast worden op de vragen die instellingen nu hebben over de grenzen van vervoer in relatie tot de aanspraak van de cliënt. Deze gedachte is dat er ruimte moet zijn tussen cliënt en zorgaanbieder om in onderling overleg afspraken over de gewenste zorg te maken, binnen het beschikbare budget. De aanbieder is gehouden om kwalitatief verantwoorde basiszorg te bieden die doelmatig moet zijn. De verzekerde (cliënt) is gehouden mee te werken aan de doelmatige invulling. Daarbij heeft de aanbieder de plicht om passende zorg zoals in aanspraak verwoord, zonder meerkosten voor de cliënt aan te bieden. Als daaraan wordt voldaan, is er vanuit de regelgeving geen bezwaar om extra wensen van de cliënt die boven de basiszorg uitstijgen en de aanbieder niet bekostigd krijgt vanuit de AWBZ, tegen bijbetaling (op basis van kostprijs) aan te bieden. Het CVZ wil de ruimte voor individuele afspraken behouden en daarom geen exacte invulling aan de aanspraken geven. Voor de aanspraken met betrekking tot vervoer geldt dezelfde gedachte. Het CVZ werkt in de komende periode aan een duiding over wat moet worden verstaan onder passende dagbesteding. Het CVZ verwacht dit over 6 maanden te kunnen publiceren.

1. Voorwaarden om vrijwillige bijdrage aan cliënt te vragen
De cliënt dient altijd de mogelijkheid te krijgen om passende dagbesteding en vervoer in natura te ontvangen die voldoet aan verantwoorde basiszorg, zonder bijbetaling. De zorgaanbieder mag van de cliënt verlangen dagbesteding dichterbij af te nemen, mits het aanbod passend is bij de zorgvraag van de cliënt. Als cliënt een persoonlijke voorkeur heeft voor dagbesteding elders en die vanwege de grotere afstand hogere vervoerskosten impliceert, dan kunnen zorgaanbieder en cliënt in onderling overleg overeenkomen dat de cliënt de meerkosten betaalt.

2. Restitutie
Restitutie houdt in dat zorgaanbieder de cliënt(vertegenwoordiger) een vervoersvergoeding betaalt, en cliënt(vertegenwoordiger) regelt zelf vervoer. Bij maaltijden gebeurt dit in de praktijk ook al, vaak ter stimulering van de zelfstandigheid.

Restitutie is mogelijk mits dit geen verplichting is en een passend alternatief in natura geboden kan worden. Cliënt noch aanbieder kunnen verplicht worden tot restitutie van vervoer (of maaltijden). Beiden moeten dus akkoord zijn met deze vorm. Daarnaast wordt van de zorgaanbieder verwacht dit alleen toe te staan als het verantwoord is. Indien vooraf verwacht wordt, danwel na verloop van tijd blijkt, dat de cliënt(vertegenwoordiger) niet in staat is om het vervoer te regelen, dan dient de zorgaanbieder alsnog het vervoer op zich te nemen en de restitutie te stoppen.

3. Langere reistijd toestaan
Er is bij de deelnemers van het overleg geen landelijke regelgeving bekend waarin staat dat zorgaanbieders een maximale reistijd moeten aanhouden. Het kan zijn dat aanbieders maximale reistijden met de cliënt(enraad) hebben afgesproken. In dat geval kan de zorgaanbieder nieuwe afspraken maken met de cliënt(enraad). Leidend principe is dat voor elke te vervoeren cliënt het vervoer ook op dit punt passend en verantwoord moet zijn.

4. Inperking van speciale individuele afspraken (bijv. afwijkende tijden)
Passende zorg is leidend. Als de afspraak voorvloeit uit de zorgvraag van de cliënt (cliënt kan vanwege beperking of ziekte bijvoorbeeld niet langer dan 3 uur op dagbesteding zijn), dan moet de zorgaanbieder hier rekening mee houden en dat kan leiden tot  bv duurder solovervoer.

Als de afspraak niet voortvloeit uit de zorgvraag (noodzakelijke zorg) maar uit de wensen van de cliënt, dan hoeft de zorgaanbieder hier geen rekening mee te houden. De verzekerde (cliënt) moet meewerken aan doelmatige zorg. De zorgaanbieder mag de cliënt dus verplichten om hieraan mee te werken, rekening houdend met een passende overgangstermijn.

5. Beperken afstand verblijf – dagbesteding
Zolang de zorgaanbieder passende dagbesteding levert, kan de zorgaanbieder de dagbesteding dichter bij het verblijf van de cliënt organiseren, om zo de vervoerskosten te beperken.

6. Collectieve sluitingsdagen
Als meerdere cliënten niet op alle werkdagen dagbesteding afnemen, dan kan de zorgaanbieder uit oogpunt van efficiëntie besluiten om op vaste dagen in de week de dagbesteding niet aan te bieden. Van belang is dat de cliënt de aanspraak op passende wijze ontvangt. Binnen deze grenzen kan de zorgaanbieder de cliënt verplichten de dagbesteding af te nemen op vastgestelde dagen. Als hiertoe wordt overgegaan dient de cliënt wel een redelijke overgangstermijn te krijgen om overige zaken (bv thuiszorg) hierop in te kunnen richten.

7. Alternatieve vervoersvormen mogelijk? (OV, buurtbus, deeltaxi e.d.)
Zolang sprake is van passende zorg en cliënt akkoord is met de gekozen alternatieve vervoersvorm,  lijken hier vanuit de wet- en regelgeving geen bezwaren tegen.

8. Geen losse dagdelen maar alleen nog hele dagen (2 dagdelen) dagbesteding
Zie ook ‘inperking van speciale afspraken’: als de zorgvraag van de cliënt niet toelaat om een hele dag dagbesteding af te nemen, dan dient de zorgaanbieder hier gehoor aan te geven. Als losse dagdelen alleen een voorkeur van de cliënt betreft en er geen medische noodzaak is, hoeft de zorgaanbieder hier geen rekening mee te houden en kan voorrang geven aan doelmatige inzet van de beschikbare middelden.

9. Overig

• inzet vrijwilligers als chauffeur
• inzet grotere bussen
• mixen van verschillende cliënten met verschillende grondslagen (betere busvulling)
• beperking solovervoer

Bovenstaande vier punten zijn allemaal mogelijk zolang de zorg in termen van kwaliteit en veiligheid voor de cliënt niet in het geding is. Voor vrijwilligers moet wel rekening gehouden worden met bijkomende kosten/werkzaamheden zoals afsluiten van verzekeringen, afsluiten van contracten waarin de verantwoordelijkheden zijn opgenomen etc.