Nieuws

Europese Verkiezingen 6 juni: veelgestelde vragen over stemmen met een beperking

4 minuten

06 mei 2024

Deze maand valt de stempas weer op de mat voor de Europese verkiezingen op 6 juni a.s. Elke Nederlander van 18 jaar of ouder heeft het recht om op die dag zijn of haar stem uit te brengen. De VGN ontvangt soms vragen van zorgaanbieders, begeleiders, mensen met een beperking, hun verwanten en vertegenwoordigers over het stemproces voor personen met een beperking. Hoe ga je als begeleider om met de stempas van een bewoner? En hoe gaat stemmen wanneer iemand onder curatele staat? Hieronder volgt een overzicht van een aantal rechten en plichten.

Zorgaanbieders overhandigen de stempas tijdig aan de bewoners

Mensen beslissen altijd zelf om al dan niet te gaan stemmen, ook als ze een beperking hebben. Kiezers ontvangen - uiterlijk 14 dagen voor de verkiezingen - op hun huisadres een uitnodiging om te stemmen in de vorm van een stempas. Dit is ook het geval als je in een woongroep bij een zorgaanbieder woont. Zorgaanbieders mogen hun cliënten niet de stempas onthouden. Als iemand niet kan gaan stemmen (bijvoorbeeld bij een evident ernstige verstandelijke beperking), dient de zorgaanbieder contact op te nemen met zijn of haar vertegenwoordiger.

Ook moeten de cliënten tijdig hun stempas overhandigd krijgen zodat ze tijd hebben om te bepalen of ze zelf gebruik maken van het stemrecht of iemand anders machtigen of om niet te stemmen. Maakt iemand geen gebruik van de stempas, dan kan de zorgaanbieder de stempas weggooien nadat de verkiezingen hebben plaatsgevonden.

Kiezers met een mentor, bewindvoerder of curator

De algemene volmacht om voor iemand met een verstandelijke beperking te handelen, geldt niet voor verkiezingen. Het stembureau accepteert deze dan ook niet. Kiezers met een wettelijke vertegenwoordiger, zoals een mentor, bewindvoerder of curator, behouden het recht om zelf te stemmen. Het kiesrecht is een persoonlijk recht dat enkel aan de kiezer toebehoort.
De kiezer kan er wel voor kiezen om iemand te machtigen om namens hem/haar te stemmen. Dit kan met de stempas of met een machtigingsformulier. De kiezer dient dit verzoek zelf aan iemand anders te doen en mag zelf bepalen wie voor hem/haar stemt.

De rechten en plichten in het kort:

Iedere Nederlander boven de 18 jaar mag stemmen.
De zorgaanbieder overhandigt de stempas altijd aan de cliënt.
Maakt de cliënt geen gebruik van zijn stempas, dan kan de zorgaanbieder de stempas pas weggooien, nadat de verkiezingen hebben plaatsgevonden.
De cliënt mag iemand anders voor zich laten stemmen.
Hulp bij het vervoer naar het stembureau is de verantwoordelijkheid van de cliënt of zijn vertegenwoordiger. Kan de cliënt dat niet of is hij daartoe niet bereid, dan kan de instelling daarvoor zorgen. Over eventuele kosten daarvan wordt vooraf overlegd.
In het stembureau wordt niet gekeken of iemand zijn wil kan bepalen.
Hulp in het stemhokje is alleen mogelijk voor mensen met een lichamelijke beperking. Aan mensen met een verstandelijke beperking kan er uitleg worden gegeven, buiten het stemhokje, over het gebruik van het stembiljet, maar de kiezer moet zijn stem alleen uitbrengen.

In de bijlage vindt u de notitie die de VGN samen met Ieder(in) heeft gemaakt naar aanleiding van veel gestelde vragen rondom het stemmen.

Wat is er verder geregeld voor kiezers met beperking?

Alle stembureaus moeten toegankelijk zijn voor kiezers met een beperking. In sommige gevallen mag een kiezer met een beperking geholpen worden bij het uitbrengen van de stem.

Kiezers met een lichamelijke beperking
Kiezers die vanwege hun lichamelijke gesteldheid niet zelf kunnen stemmen, mogen ondersteuning krijgen. Denk bijvoorbeeld aan blinde kiezers, slechtziende kiezers die zo slecht zien dat zij geen leesloep kunnen gebruiken of mensen met Parkinson. Deze kiezers mogen worden geholpen door een medewerker van het stembureau, of door iemand naar eigen keuze.

Stemmen met visuele beperking
Vanaf 2019 ligt in ieder stembureau in Nederland een loep met verlichting klaar. Dit is een nieuwe verplichting vanuit de Kieswet. Vergeet er dus niet naar te vragen als u moeite hebt om het stembiljet te lezen. Enkele gemeenten hebben een speciale mal met audio-ondersteuning beschikbaar gesteld voor kiezers met een visuele beperking. Zie ook de informatie van de Oogvereniging.

Kiezers met een verstandelijke beperking
Kiezers met een verstandelijke beperking mogen niet worden geholpen in het stemhokje. Wel kunnen zij buiten het stemhokje uitleg krijgen over hoe het stembiljet werkt. Ook op de website van Stemjijook kunnen mensen met een licht verstandelijke beperking op een makkelijke manier meer informatie vinden over de verkiezingen. Lees meer