Een kwart eeuw gehandicaptenzorg: ‘Naar buiten, dat is de goede richting’

Jaren negentig als kantelpunt

Veel belangrijke ontwikkelingen in de gehandicaptenzorg ontstonden in de tweede helft van de jaren negentig:

• het persoonsgebonden budget (pgb) werd geïntroduceerd
• Ad van Gennep hield zijn oratie over het ondersteuningsparadigma
• de LFB werd opgericht
• de overheid riep op tot meer kleinschaligheid
• deelsectoren gingen samenwerken binnen de VGN

Meer internationale uitwisseling

‘Ik denk dat het geen toeval was dat veel ideeën in die periode vorm kregen’, zegt historicus Paul van Trigt. ‘Je ziet dat er na de val van de Berlijnse muur veel meer internationale uitwisseling kwam. Het woord “globalisering” werd in die periode gemunt. De wereld lag weer open.’

Dagbesteding was niet vanzelfsprekend

ASVZ-bestuurder Hanneke Kooiman wijst erop dat voor die tijd dagbesteding niet vanzelfsprekend was: ‘Het was slechter verdeeld. Mensen die in een gezinsvervangend tehuis woonden, gingen naar hun werk, of naar een sociale werkvoorziening of een dagverblijf. Maar in een instelling zaten mensen soms op hun kraag te kauwen. Dat was echt zo! Ik weet nog dat ik binnen kwam in een woning en daar zat een cliënt zijn trui uit te halen en de wol op te eten. Toen ik vroeg wat er gebeurde, zei men tegen mij: jaja, wen er maar aan.’

‘We maakten onderscheid tussen groepen’

Onderzoeker Wil Buntinx herinnert zich: ‘We kwamen uit een tijd van rijtjes en programma’s. We maakten onderscheid tussen groepen. Als je bepaalde kenmerken had, je zat bijvoorbeeld in een rolstoel en je had epilepsie, dan was het: zaal 4! Terwijl de zorgvraag, de behoeften individueel zijn. Het oplossen van dat spanningsveld is de grote uitdaging van onze zorg.’

Zorgzwaartepakketten en persona’s

Ook tegenwoordig worden mensen nog onderscheiden op grond van zorgzwaartepakketten of ingedeeld in persona’s. Daarover zegt Buntinx: ‘Zo lijk je er gemakkelijker over te kunnen praten. Dat is handig voor managers, bestuurders en politici. Maar uiteindelijk is het de kunst om voor iedere persoon de beste oplossing te vinden.’

Werken vanuit activisme

Dat de VGN nu met andere organisaties een maatschappelijke beweging wil starten om de samenleving toegankelijker te maken, vinden de geïnterviewden een goede zaak. ‘We hebben hier met elkaar, als maatschappij, iets te doen’, zegt Kooiman. En Buntinx: ‘In de gehandicaptenzorg zul je altijd vanuit een zeker activisme moeten werken, anders verandert er niets. Naar buiten kijken, dat is de goede richting.’

LFB-oprichter Conny Kooiman: ‘kinderen nu beter geaccepteerd’

In een ander artikel in het jubileumnummer gaat Conny Kooijman, één van oprichters van de LFB, terug naar Huize Ursula, waar ze vroeger woonde. In het archief vindt ze een notitieboekje over zichzelf. ‘Maakt opzettelijk dingen stuk’, staat daar in. ‘Ik was ongelukkig’, zegt ze nu. ‘Kinderen met een beperking worden nu beter geaccepteerd.’

Boris van der Ham: ‘koester zorgmedewerkers’

VGN-voorzitter Boris van der Ham denkt in  zijn jubileumcolumn terug aan zijn moeder. Zij werkte als verpleegkundige in meerdere sectoren, waaronder de gehandicaptenzorg. Zij had een goed ontwikkeld oog voor behoeften van mensen en stelde zelf een boek samen met bekende gedichten, die ze mensen gaf als ze dacht dat ze ermee kon helpen. Van der Ham: ‘Als ik denk aan 25 jaar gehandicaptenzorg, denk ik dus aan mijn moeder. Dat soort keien van zorgmedewerkers moeten we koesteren.’

Informatie

Lees hier het interview met Wil Buntinx, Hanneke Kooiman en Paul van Trigt.

Lees hier het jubileumnummer van Markant.