De Rookvrije Gehandicaptenzorg; wat betekent dat

Missie

De gehandicaptensector draagt bij aan de Rookvrije Generatie. In 2040 moeten alle kinderen opgroeien zonder contact met rokers en rook. Maximaal 5% van de volwassenen rookt nog. Zorgorganisaties geven het goede voorbeeld en zijn daarom in 2030 rookvrij.  

Visie

Het realiseren van een rookvrije gehandicaptenzorg doen we samen vanuit de volgende visie:  
 
Medewerkers (en stagiaires) hebben recht op een veilige werkplek en cliënten op een gezonde (woon)omgeving. Roken is een verslaving die ernstige gezondheidsrisico's met zich meebrengt en schade toebrengt aan het milieu. In goede duurzame zorg is geen ruimte voor rook. Daarom zet de gehandicaptenzorg in op rookvrij. Cliënten en medewerkers ondersteunen elkaar, spreken elkaar aan en staan samen sterk! Dit wordt ondersteund door organisatiebeleid.  

Wat betekent dat concreet

De visie rookvrije gehandicaptenzorg is verder uitgewerkt aan de hand van zeven punten. De definities uit de intentieverklaring en het Nationaal Preventieakkoord dienen hierbij als basis. Onderstaande streven we als sector na; dit is wat we uiterlijk in 2030 met elkaar bereikt willen hebben.  

Niet-roken is de (nieuwe) norm. Maar de weg naar Rookvrij kan nuances bevatten. Organisaties maken afhankelijk van de context (leef- werkomgeving), doelgroep en cultuur afwegingen welke stappen op welk moment in de tijd worden gezet. 

1. Rookvrije gebouwen en terreinen

Rookruimtes in (semi-)publieke en openbare gebouwen zijn sinds 1 juli 2021 gesloten. De gehandicaptenzorg valt hier ook onder. Wettelijk gezien is het nog wel toegestaan om te roken op het terrein van een organisatie, buiten de kaders van een gebouw. Met Rookvrije Zorg leveren we een bijdrage aan de Rookvrije Generatie. Daarom is niet-roken de norm in alle gebouwen en op alle terreinen van de zorgaanbieders. Rookvrije zorg is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Organisaties zorgen ervoor dat het beleid bij iedereen die het terrein en/of gebouw betreedt bekend is. 
 
Op het terrein worden logischerwijs geen tabaksproducten en andere rookwaren (incl. e-sigaretten en shishapennen) verkocht.    

2. Medewerkers in de gehandicaptenzorg roken niet onder werktijd en zijn ook niet herkenbaar als roker op hun werkplek

Medewerkers roken vanwege hun voorbeeldfunctie niet onder werktijd. Ook buiten werktijd roken zij niet in de nabijheid of in het zicht van cliënten.  
 
Overwogen kan worden om medewerkers te vragen om niet te roken in hun werkkleding of in kleding waarin de rooklucht blijvend te ruiken is. ‘Derdehands rook’ bevat ook giftige en schadelijke stoffen en is ook schadelijk voor de gezondheid. De geur van rook kan tevens mensen die willen stoppen een prikkel geven, waardoor ze trek krijgen in een sigaret. Rookvrij worden is een gezamenlijke verantwoordelijkheid; we stimuleren elkaar en halen de prikkels om te roken zo veel mogelijk weg.  
 
Nieuwe medewerkers worden actief gewezen op het rookvrij beleid.    

3. Medewerkers in de gehandicaptenzorg kunnen desgewenst worden ondersteund bij het stoppen met roken

Organisaties hebben een stoppen-met-roken aanbod of attenderen medewerkers op bestaande mogelijkheden bij huisarts, zorgverzekeraars en verslavingszorg.    

Het bespreekbaar maken van het roken door medewerkers is niet voorbehouden aan leidinggevenden; elke collega of cliënt kan en mag dit onderwerp aankaarten. Organisaties hebben een veilige aanspreek cultuur waarin in gesprek gegaan kan worden over dit onderwerp en waarin elkaar hulp geboden wordt. 

4. Cliënten worden actief en -indien nodig- bij herhaling ondersteund bij het stoppen met roken

Het bespreekbaar maken van het roken door cliënten is niet voorbehouden aan behandelaars: elke bij de cliënt betrokken medewerker mag dit onderwerp aankaarten.  Naasten worden betrokken. Altijd binnen de veilige aanspreek cultuur.   
 
Organisaties hebben een passend stoppen-met-roken aanbod voor cliënten en/of attenderen cliënten op bestaande mogelijkheden via de huisarts, zorgverzekeraar en verslavingszorg. Tijdens de intake en periodieke planbesprekingen is hier aandacht voor.     

5. Ook in de ambulante setting kunnen medewerkers hun werk rookvrij doen, waarbij tegelijkertijd cliënten worden gestimuleerd om het roken te stoppen

Medewerkers gaan met de client (en diens naasten) het gesprek aan over de gevolgen van roken; niet alleen voor de client zelf, maar ook over de gevolgen voor de medewerker. Medewerkers worden beschermd tegen tabaksrook, bijvoorbeeld door afspraken te maken over het rookgedrag voorafgaand aan en tijdens de dienstverlening.   

6. Leveranciers aan de zorg (zoals taxichauffeurs, schilders, wasserijen, groothandels) worden actief gewezen op het rookvrij beleid van de organisatie en worden hier ook aan gehouden

Ook externen moeten zich op het terrein van de zorgorganisatie aan de regels houden. Dit kan bijvoorbeeld door in een inkoopcontract hierover een passage op te nemen.     

7. In zowel interne als externe communicatie-uitingen van de organisatie wordt het rookvrij beleid uitgedragen

Iedereen die met de zorgorganisatie te maken heeft, is op de hoogte van het rookvrij beleid. Denk bijvoorbeeld aan het uitdragen via (nieuws)brieven, folders, borden met huisregels op het terrein, social media en intranet en team-overleggen. Tevens zijn er geen tabakswaren of rokende personen zichtbaar in communicatie uitingen (zoals op de website).   

Uitleg aan cliënten 

In samenwerking met de LFB is er een uitleg geformuleerd voor cliënten: 

Samen werken aan schone lucht  
We ademen allemaal de lucht om ons heen in. Op plekken waar gerookt wordt, is de lucht niet schoon. Dat is slecht voor onze gezondheid en slecht voor de natuur. Tabaksrook maakt de lucht en spullen om ons heen vies. Ook zijn tabaksrook, peukenresten en het maken van rookwaren slecht voor de natuur. Daarom willen we hier iets aan doen. Dat doen we door rekening te houden met elkaar. Samen bespreken we wat goede oplossingen zijn. En peukenresten ruimen rokers netjes op, zodat dat ook de natuur er geen last van heeft.   

In beweging

Met deze visie en doelstellingen beogen we als sector in 2030 met de Rookvrije Zorg bij te dragen aan de Rookvrije Generatie. De komende jaren zal duidelijk worden wat de Rookvrije Gehandicaptenzorg teweegbrengt en wat er nodig is om de doelstellingen te behalen. Samen met een adviesgroep van leden en (externe) partners worden thema's besproken en verder uitgewerkt. De Rookvrije Gehandicaptenzorg is een beweging die zich blijft door ontwikkelen. Nieuwe inzichten zullen periodiek worden verwerkt.  
 
Dit artikel is voor het eerst gepubliceerd in oktober 2021 en voor het laatst herzien in juni 2023.  

Meer over de Rookvrije Gehandicaptenzorg

Lees meer over de Rookvrije Gehandicaptenzorg op vgn.nl/rookvrij. Daar kun je je ook aanmelden voor deelname aan de adviesgroep.