Aanpak personeelstekorten noodzakelijk voor veilige werkplekken

De grootste arbeidsmarktproblemen zien we bij zeer zorg intensieve cliënten. Denk aan ernstig meervoudig beperkte kinderen met complexe medische problemen, maar ook aan jongeren en oudere verstandelijk beperkte mensen met agressief gedrag. Agressie is een groot thema is voor de gehandicaptenzorg. De hoge zorgzwaarte en gedragsproblemen van deze cliënten vraagt om zeer specifieke deskundigheid en een grote betrokkenheid van medewerkers.  

Om de werkdruk op te vangen moet, boven op de reguliere vervangingsvraag, tot 2021 tienduizend extra medewerkers in de gehandicaptenzorg worden aangetrokken. Aangezien het tekort aan medewerkers onmogelijk met schoolverlaters opgevuld kan worden, is de inzet van veel zij-instromers noodzakelijk.  

Kies voor specifieke arbeidsmarktaanpak voor de gehandicaptenzorg

Met het op 13 maart 2018 gepubliceerde 'Actieprogramma Werken in de Zorg' tonen de bewindslieden van VWS aan dat zij de arbeidsmarktproblemen serieus willen aanpakken. Dit actieprogramma is echter vooral gericht op verbetering van het imago van de sector Zorg en Welzijn. Het ontbreekt aan concrete aandacht voor sectorspecifieke problemen in de gehandicaptenzorg. Daarom vindt de VGN het noodzakelijk dat er een concreet, op de sector toegesneden aanpak komt van de arbeidsmarktknelpunten. In de arbeidscampagne die VWS ontwikkelt moet de bijzonderheid van de gehandicaptenzorg zichtbaar worden voor potentiële werknemers. Voor zij-instromers moeten voldoende verkorte opleidingstrajecten beschikbaar zijn. 
Ook moeten zittende als nieuwe medewerkers adequaat geschoold zijn. Het initieel onderwijs sluit echter onvoldoende aan op de praktijk van de gehandicaptenzorg. Zo zijn er voor zij-instromers voldoende ‘onderwijs op maat’-trajecten nodig. En moeten zittende medewerkers om te kunnen werken met de nieuwste inzichten frequenter bijgeschoold worden. 

Investeren in medewerkers

Zorgaanbieders doen er veel aan en investeren fors in het opleiden van medewerkers om agressie zoveel mogelijk te beperken. Vroeger werden bij agressiviteit ook vrijheidsbeperkende maatregelen ingezet, de Zweedse banden bijvoorbeeld, maar het gebruik daarvan is de afgelopen jaren enorm afgebouwd. Ook de inzet van psychofarmaca wordt flink teruggebracht. "Dat zijn goede ontwikkelingen, want we proberen de vrijheid van cliënten te vergroten en hebben geleerd om agressie en geweld op te lossen met bejegening. Hoe we een goede balans kunnen krijgen tussen veiligheid en vrijheid blijft zoeken’, aldus Frank Bluiminck, directeur van Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland, in een interview met Zorgvisie.

Sector vindt medewerkers belangrijk

Bluiminck: ‘Wij kampen met een arbeidstekort, belangrijk is het om onze eigen medewerkers te verleiden bij ons te blijven. Voor een deel doen we dit door het ophogen van kleine contracten – want die zijn er veel in de sector – maar een ander deel zit in het vergroten van het werkplezier onder zittende medewerkers. Agressie is een groot thema is voor de gehandicaptenzorg. Door medewerkers een veiliger gevoel te geven, door hun te laten weten dat ze hun ervaringen kunnen delen in de organisatie en daarin gesteund worden, kunnen we het verzuim in de sector terugdringen.’

VeiligPlus-aanpak

Om ervoor te zorgen dat medewerkers zich veilig voelen om hun ervaringen op het werk te delen, is de Stichting Arbeidsmarkt Gehandicaptenzorg (StAG) samen met de Stichting IZZ gestart met de VeiligPlus-aanpak. Die moet er, in verschillende rondes, voor zorgen dat medewerkers, leidinggevenden en managers in de gehandicaptenzorg de dialoog aangaan over onveiligheid.

Bluiminck: ‘Het klinkt zo simpel: praat erover. Maar blijkbaar gebeurt dat niet vanzelf. Veiligheid betekent ook voor iedereen wat anders. Het gaat erom dat een open cultuur wordt gecreëerd waarin medewerkers kunnen bespreken hoe ze een bepaalde situatie hebben ervaren. Het feit dat een medewerker weet dat alles besproken kan worden, dat erop kan worden gereflecteerd, geeft vertrouwen. De kunst is om dat gestructureerd te doen. Daar is de methode voor ontwikkeld.’

Zichtbare steun bestuurders cruciaal

Het afgelopen jaar zijn 11 zorgorganisaties met in totaal 55 teams met de VeiligPlus-aanpak aan de slag gegaan. Bluiminck hoopt dat de methode de komende tijd nog breder wordt opgepakt. Het is belangrijk dat medewerkers zich gesteund weten door het management; daar kunnen bestuurders voor zorgen', benadrukt Bluiminck. Dat zij een sleutelrol vervullen in het bespreekbaar maken en wegnemen van gevoelens van onveiligheid onder medewerkers, komt ook naar voren tijdens de zogeheten bestuurstafels die de StAG organiseert. Bestuurders kunnen ervoor zorgen dat hun organisatie met de nieuwe aanpak gestructureerd blijft werken aan veiligheid. De eerste gemeten effecten van de methode zijn positief. Bluiminck: ‘De positieve resultaten betekenen niet dat agressie en geweld van en tussen cliënten er niet meer zijn, maar wel dat medewerkers veiliger en met plezier kunnen werken.’

Minister de Jonge positief over VeiligPlus

Minister de Jonge laat zich in een reactie op de uitzending van Eén Vandaag op 25 mei jl. positief uit over de VeiligPlus-aanpak: “Agressie in de gehandicaptenzorg komt regelmatig voor, maar mogen we nooit normaal gaan vinden. Er is voldoende personeel nodig, maar dat personeel moet ook ondersteund worden om met complexe doelgroepen te kunnen omgaan. De gehandicaptensector heeft samen met de vakbonden een aanpak ontwikkeld om agressie op de werkvloer bespreekbaar te maken. Ik ondersteun dat van harte en wil onderzoeken of die aanpak verbreed kan worden. Rond de zomer komen we met een actieprogramma voor de gehandicaptenzorg, waarin we dit onderwerp zeker meenemen.”

Brief VGN aan de Tweede Kamer

Meer informatie over de VeiligPlus-aanpak vindt u op www.veiligplusaanpak.nl 

Item op Eén Vandaag over agressie, gefilmd bij Sherpa (25 mei 2018)

Het interview met Frank Bluiminck is verschenen in het Zorgvisie Magazine van maart 2018. U kunt hier het volledige interview online lezen. U moet wel ingelogd zijn om het te kunnen lezen.