Annelies Overwijk: 'Iedereen heeft recht op een gezond leven'

Waarom dit onderzoek?

‘In de opleidingen van begeleiders is er lange tijd nauwelijks aandacht geweest voor een gezonde leefstijl voor mensen met een matige tot (zeer) ernstige verstandelijke beperking (EMB). Begeleiders letten op gezondheid, maar voor de een betekent het iets heel anders dan voor de ander. En als je zelf thee met suiker drinkt, ga je er algauw vanuit dat cliënten dit ook willen. Ook is er binnen de zorg altijd wel iets te vieren. Vaak is er taart: eerst bij dagbesteding en daarna thuis op de groep. Wat betreft bewegen zijn er ook aandachtspunten. Begeleiders maken het cliënten graag comfortabel en gemakkelijk. Maar je kunt hun beker ook iets verder op tafel plaatsen, zodat ze ernaar moeten reiken. Of de rolstoel op een andere plek neerzetten, zodat iemand wél kan meedoen met het kegelspel. Het gaat om een mindset, om bewustwording. Binnen het onderzoeksproject De Krachten Gebundeld hebben wij met dat doel een leertraject ontwikkeld voor begeleiders.’

Wat is jouw conclusie?

‘Het leertraject is een veelbelovende interventie die begeleiders positiever laat kijken naar gezonde voeding en beweging. In een e-learning krijgen zij basiskennis over leefstijl en gedragsveranderingen. Ook zijn er teambijeenkomsten waarbij steeds eigen casuïstiek centraal staat. Ieders eigen rol komt aan bod: hoe sta je zelf tegenover gezond leven, hoe stem je dat af met collega’s en hoe neem je dat mee in de praktijk? Het leertraject is voortgekomen uit een aantal deelonderzoeken. Wij vroegen bijvoorbeeld aan begeleiders: Wat heb jij nodig om leefstijl te ondersteunen? Dat was onder andere een éénduidige visie van de organisatie, een helder kader over de voedings- en beweegrichtlijnen. Het leertraject is een goede aanvulling op de omgevingsscan: een vragenlijst waarmee je de omgeving scant om te bepalen in welke mate er aandacht is voor gezond leven. Kun je gemakkelijk naar buiten? Zijn er materialen die beweging uitlokken? Het leertraject en de omgevingsscan zijn beide producten van het onderzoeksproject De Krachten Gebundeld.’

Wat betekenen de resultaten voor de praktijk?

‘Het mooiste is natuurlijk als het leertraject wordt opgenomen in het curriculum én in het scholingsaanbod van zorgorganisaties. Om het zorgorganisaties gemakkelijk te maken, hebben we de producten toegankelijk op onze website www.dekrachtengebundeld.nl gezet. Iedereen kan ermee aan de slag. Het leertraject duurt zo’n twaalf uur verspreid over de tijd. Er zijn praktijkopdrachten waarmee je bij een volgende bijeenkomst weer verder gaat. ’s Heeren Loo heeft al plannen gemaakt voor het leertraject; zij nemen het op in het scholingsaanbod. Bij het leertraject horen ook randvoorwaarden voor het management. Je moet bijvoorbeeld tijd inruimen voor vervolgstappen. Want leefstijl en een gezondheidsbevorderende omgeving vereisen continu aandacht. Je moet het blijven aanjagen en faciliteren. Elke zorgorganisatie kiest daarvoor een eigen route. Het kan bijvoorbeeld via de ambassadeur leefstijl of via de bewegingsagoog. Er moet iemand zijn die de kar trekt.’

Hoe was het om dit onderzoek te doen?

‘Wij weten allemaal uit eigen ervaring hoe verleidelijk het is om ongezonde keuzes te maken. Maar wij kunnen onszelf tot de orde roepen en de omgeving aanpassen; geen chips of snoep in de kastjes. Mensen met een matige tot ernstige verstandelijke beperking zijn daarvoor afhankelijker van anderen. Het recht op een gezond leven is mijn drijfveer. Bovendien is dit project afgestemd op een behoefte van begeleiders. Ook daarom is het een prachtig onderzoek. Het onderzoek is uitgevoerd vanuit de Hanzehogeschool Groningen, samen met drie universiteiten, het Alfa-college (Groningen) en negentien (zorg)organisaties. We hebben letterlijk de krachten gebundeld. De zorgprofessionals – zoals begeleiders, fysiotherapeuten, bewegingsagogen, gedragswetenschappers, logopedisten en diëtisten – zijn heel actief betrokken geweest. Zij waren enthousiast, maar trapten soms ook op de rem. Ze zeiden bijvoorbeeld: 'Wij willen met weinig tijdsinvestering een maximaal resultaat.'

Wat ga jij nu doen?

'Ik ben docent social work aan de Hanzehogeschool én ben implementatiefunctionaris Onderwijs bij de academische werkplaats EMB. In die laatste functie help ik nieuwe kennis structureel in het onderwijs in te bedden. Zo kunnen nieuwe professionals direct profiteren van kwaliteitsverbeteringen. Bijvoorbeeld op gebied van leefstijl. En als postdoc werk ik mee aan een vervolgproject: de ontwikkeling van een Gecombineerde Leefstijlinterventie voor mensen met een verstandelijke beperking, gericht op individu, de zorg en de omgeving. Bovendien hebben we met onze partners een visie ontwikkeld over leefstijl binnen de gehandicaptenzorg. Een basisdocument waarin staat beschreven: Hier staan wij voor. Het is een algemene leefstijlvisie, toepasbaar voor alle zorgorganisaties in Nederland. Zij kunnen hem naar eigen inzicht passend maken en er eigen acties en middelen aan koppelen om ermee aan de slag te gaan. Zo hopen wij dat er meer aandacht komt voor gezond leven voor mensen met een verstandelijke beperking.’

Annelies Overwijk:  ‘Lifestyle Opportunities: supporting a healthy lifestyle of people with moderate to profound intellectual disabilities. Het proefschrift is te downloaden op: www.hanze.nl/LAHC. Bekijk hier de brochure over het onderzoek: https://lnkd.in/efNxDnDV