Financiële problemen gehandicaptenzorg

Organisaties in de gehandicaptenzorg komen in toenemende mate in financiële problemen als gevolg van een aantal ontwikkelingen:

• De hoge inflatie van 2022 heeft organisaties bij de inkoop van energie en bij het bouwen en huren van woningen geraakt. Ook in 2023 hebben veel aanbieders flink hogere energiekosten, en de inflatiecompensatie is lang niet voor alle aanbieders passend.
• De gemiddelde zorgzwaarte van mensen met een beperking neemt toe. Vooral de groep mensen met moeilijk verstaanbaar gedrag groeit. Dat stelt hoge eisen aan de inzet en vakbekwaamheid van medewerkers in de gehandicaptenzorg.
• De personeelskrapte op de arbeidsmarkt en het oplopende ziekteverzuim onder zorgmedewerkers zorgen ervoor dat het steeds moeilijker wordt om de werkroosters rond te krijgen. Er wordt daarom in toenemende mate een beroep gedaan op personeel niet in loondienst. De kosten daarvan zijn per uur veel hoger dan die van personeel wel in loondienst.
• De ambities tot verduurzaming van de zorg, waarvoor branche- en koepelorganisaties en vier ministeries de Green Deal ondertekenden, vraagt om forse investeringen, terwijl er juist sprake is van financiële krapte.
• Het beleid rondom zorginkoop Wlz (Wet langdurige zorg) houdt geen rekening met oplopende kosten bij vaststelling van de tarieven voor 2024, waardoor deze tarieven onvoldoende zijn voor veel zorgaanbieders.

Het financiële overheidsbeleid staat op dit moment haaks op wat de gehandicaptenzorg inhoudelijk nodig heeft:

• Er komen in 2024 en 2025 forse kortingen op de huisvestingscomponent, voor meerjarige afspraken en voor de behandelfunctie, zonder dat hier iets tegenover staat waardoor de zorg goedkoper geleverd kan worden.
• Er komen kortingen in het budgettair kader voor de Wlz 2024-2028.
• Er komt geen extra geld om de cao meer in lijn met de marktontwikkelingen te brengen. De zorgsalarissen lopen zeker 6 procent achter op die van de markt.
• Er komen geen middelen uit het klimaatfonds om de verduurzamingsinvesteringen te faciliteren. Van de 35 miljard euro die in het klimaatfonds beschikbaar is voor de periode tot 2030, komt 42 miljoen euro beschikbaar voor de zorg. En dat terwijl de zorg verantwoordelijk is voor 7 procent van de CO2-uitstoot en deze uiteindelijk tot 0 moet reduceren. Om die slag te kunnen maken zijn miljarden euro’s nodig, geen 42 miljoen euro.
• De bureaucratie is de afgelopen jaren stevig toegenomen, door wetgeving, de verschillende schotten tussen de domeinen en de ingewikkelde contractering en verantwoording.

Er is dringend actie nodig:

• De VGN wil dat het Rijk de korting rondom het meerjarig contracteren terugdraait. Deze maatregel kent geen inhoudelijke onderbouwing en leidt niet tot meer zekerheden of enige kostenbesparing. Hiermee is het een pure bezuinigingsopdracht.
• De VGN wil ook dat de korting die de NZa in 2024 wil doorvoeren op de normatieve huisvestingscomponent (NHC) wordt teruggedraaid. Dat is het deel in de tarieven dat voor investeringen in het vastgoed is bedoeld. Er zijn juist nu forse investeringen nodig: in de verduurzaming binnen de Wlz-sector bijvoorbeeld.
• Het Rijk moet middelen vrijmaken om zorgaanbieders te compenseren voor bovenmatige energiekosten, voor investeringen in duurzaamheid en voor marktconforme salarissen.
• Zorgkantoren moeten passende inkooptarieven hanteren die aansluiten bij de kosten die aanbieders maken.

Zorgorganisaties tonen zich ambitieus om aan de slag te gaan. Zij kunnen:

• Zich bezinnen op hun kernactiviteiten en stevig bezuinigen om hun continuïteit te kunnen waarborgen.
• Meer inzetten op technologie. Dat is een belangrijk speerpunt van de sector. Het kan mensen met een beperking meer eigen regie geven en zorgmedewerkers ontlasten.
• Zorg anders organiseren. De VGN heeft in haar breed gedragen Visie 2030 afgesproken een samenleving te creëren waarin iedereen kan meedoen en een betekenisvol leven kan leiden. Ongeacht of iemand wel of geen beperking heeft, en ongeacht de zwaarte van die beperking. Dat betekent dat het werk anders georganiseerd gaat worden: veel meer in onderlinge samenwerking en veel meer in nauwe samenwerking met mensen met een beperking, hun naasten en hun netwerk.

Zo wil de sector werken aan een toekomstbestendige gehandicaptenzorg. Een sector die meer in de maatschappij staat, waardoor ook mensen met een beperking meer in de maatschappij staan en een betekenisvol leven kunnen.

In september is het Prinsjesdag, wanneer de regering haar nieuwe werkjaar begint. Dan hopen we op een begrijpelijke manier met elkaar in kaart te hebben hoe de gehandicaptensector ervoor staat, waar we met elkaar aan werken en welke steun we nodig hebben. Voor nu en in de toekomst. Zo worden achter de donkere wolken de opklaringen zichtbaar…