‘Vraag om vertrouwen in je vakmanschap’

Werkplezier draagt bij aan je gezondheid

Gisteravond hoorde ik op TV een deskundige vertellen dat onderzoek aantoont, dat de mentale gezondheid invloed kan hebben op het immuunsysteem van mensen. Werken met plezier kan dus positief bijdragen aan je gezondheid. En we weten dat het werkplezier in belangrijke mate wordt bepaald door de ruimte die je krijgt, die je ervaart, om je vak uit te oefenen.

Demotiverend: regelgeving, bureaucratie en administratieve lasten

In tevredenheidsonderzoeken onder zorgmedewerkers komen de regelgeving, bureaucratie en administratieve lasten al vele jaren naar voren als demotiverende elementen in het werk. De roep om minder regelgeving, minder administratie en meer ruimte voor  zorgprofessionals en hun vakmanschap klinkt luider en luider. Daar concreet invulling aan geven, blijkt in de praktijk echter een taai proces, ondanks bijvoorbeeld het door VWS opgezette programma ‘ontregel de zorg’ en de schrap- en snapsessies.

Coronacrisis heeft ontwikkelingen versneld

We wapenen ons nu tegen de tweede coronagolf. Kunnen we dat wat we hebben geleerd en gezien tijdens de eerste fase van deze crisis – wat dan heet in managementtaal: meenemen, vasthouden en door-ontwikkelen? Een feit is, dat de coronacrisis allerlei ontwikkelingen heeft versneld, denk aan bijvoorbeeld het gebruik van technologie zoals apps, beeldbellen en digitaal ontmoeten. Of het samenwerken binnen organisaties door het op een andere manier organiseren van dagbesteding voor cliënten of het inrichten van een speciale corona-afdeling.

Ontregeling in de zorg

De achterliggende maanden waren hectisch. We hadden te maken met ingewikkelde omstandigheden en steeds veranderende gezondheids- en veiligheidsrichtlijnen. Daarom is het misschien nog niet zo ervaren, maar er was ook sprake van ontregeling in de zorg. Bijvoorbeeld bij de financiering door zorgverzekeraars van digitale zorg. Of bij het toezicht door de inspectie, als de zorg anders werd georganiseerd om de continuïteit daarvan te waarborgen. En medewerkers kregen ruimte om op een andere plek en op andere manieren dagbesteding vorm en inhoud te geven.

Vertrouwen en vakmanschap, òf regelgeving

Het ruimte krijgen van organisaties en van medewerkers heeft naar mijn mening alles te maken met vertrouwen: vertrouwen in organisaties en vertrouwen in medewerkers, vertrouwen in zorgprofessionals, vertrouwen in vakmanschap. Daarbij vul ik vertrouwen in met begrippen als ‘eerlijk zijn’, ‘oprecht zijn’, ‘de goede bedoeling hebben’, ‘het juiste willen doen’. En bij vakmanschap denk ik aan ‘deskundigheid’, ‘vaardig zijn’, ‘bekwaamheid’, ‘kwaliteit’. Regelgeving, verantwoordingsdocumenten en protocollen wekken nogal eens de indruk uit te gaan van het tegenovergestelde. Regelgeving die wantrouwen uitstraalt, waarin geen vertrouwen doorklinkt in het vakmanschap en waardoor je bijvoorbeeld allerlei administratieve verplichtingen krijgt, daar word je niet gelukkig van, dat maakt inbreuk op je werkplezier.

Ruimte om het beste te doen voor cliënten

Tijdens de eerste fase van de coronacrises hebben op veel plekken zorgprofessionals ruimte gekregen om het beste voor cliënten te doen wat op dat moment naar hun inzicht haalbaar en passend was. Het heeft zeker ook binnen de gehandicaptenzorg de nodige creativiteit losgemaakt. Ik noemde al de dagbesteding, maar ik denk ook aan bijvoorbeeld het realiseren van aangepaste bezoekmogelijkheden en digitale overlegvormen. Organisatorisch werden er nieuwe teams gecreëerd waarin intensief werd samengewerkt met andere disciplines. Traditionele functiescheidingen zoals tussen zorg en activiteitenbegeleiding vervaagden.

Omgaan met dilemma’s – ga er maar aan staan!

Maar er waren ook nieuwe dilemma’s waarmee omgegaan moest worden, in het werk, privé en in samenhang. De gehandicaptenzorg noemen we vaak een knuffelsector. Want het gaat om mensgerichtheid, om relaties, fysieke contacten, nabij zijn. Wat een spanningsveld dus, als het gaat om het wikken en wegen van corona-veilig werken, cliënt- en verwantbelangen, collectieve belangen en je persoonlijke risico’s en gevoelens! Het vakmanschap van de zorgprofessional werd daardoor complexer. Ik las ergens dat het kiezen tussen twee kwaden een wezenlijk kenmerk is van professioneel handelen. Ga er maar aan staan! En dat hebben honderdduizenden zorgmedewerkers dus gedaan. Het publieke applaus en de daarop gebaseerde zorgbonus vanuit de politiek illustreren het maatschappelijk respect en de waardering van het vakmanschap in de zorg.

Er is geen weg meer terug

Vertrouwen in en binnen de zorg, het speelt in allerlei verhoudingen en op allerlei niveaus. Ik noemde al het maatschappelijk vertrouwen in de zorg. Dat vertrouwen hopen we uiteraard terug te blijven zien in de regelgeving en in het toezicht. De ruimte en het vertrouwen die zorgmedewerkers de afgelopen periode binnen organisaties hebben gekregen, dat is absoluut iets om te koesteren en verder uit te bouwen. Volgens mij is er vanuit goed werkgeverschap geen weg meer terug, als het gaat om het aan de zorgprofessionals meer - of beter dé - ruimte te geven. En daarmee vertrouwen uit te spreken en te schenken aan het vakmanschap.

Mooi en leuk: vakmanschap laten zien

Over werkplezier gesproken: Hoe mooi en leuk is het als je als medewerker je vakmanschap daadwerkelijk kan laten zien aan cliënten, aan verwanten, aan collega’s, aan  leidinggevenden, aan de bestuurder…. En zeker ook aan jezelf!

Vertrouwen in jezelf als fundament

Nu is vertrouwen krijgen één, vertrouwen hebben en geven horen daar volgens mij onlosmakelijk bij. Vandaag hebben we het over werkplezier, het genieten van je werk. Ik denk dat een belangrijk fundament ligt in het vertrouwen in jezelf, in je vakmanschap, in je kennis, vaardigheden, inzichten en talenten om daarmee op een juiste en oprechte wijze van waarde te zijn voor cliënten. Dat vraagt van tijd tot tijd wel om reflectie en investeren in je vakmanschap en daarmee in je werkplezier.

Vertrouw ook in het vakmanschap van je collega’s

Volgens mij neemt het werkplezier toe als je in het verlengde van vertrouwen hebben in jezelf vertrouwen geeft aan je collega’s en dat ook terugkrijgt van hen. Ik las in een rapport over de gehouden schrapsessies, dat een belangrijk deel van de administratieve rompslomp binnen zorgorganisaties door medewerkers zelf veroorzaakt wordt vanwege een gebrek aan vertrouwen in elkaar. Misschien is wantrouwen hier een te zwaar woord, maar het niet uitgaan van het ook bij collega’s aanwezige vakmanschap leidt tot bijvoorbeeld allerlei overdrachts- en onderlinge verantwoordingsregistratie.

En spreek je waardering uit

Door de coronacrisis hebben veel zorgmedewerkers op een geheel andere wijze met elkaar leren samenwerken, stonden zij voor elkaar klaar, bouwden zij een band op, was er saamhorigheid en waardering voor elkaars vakmanschap. Ik hoop dat ook deze ervaring zich blijvend door vertaalt naar het vertrouwen hebben in collega’s en hun vakmanschap, ook al doen zij het misschien iets anders dan jij zou doen. Misschien moeilijk en wennen, maar ik denk dat het heel waardevol is als medewerkers daarover het gesprek met elkaar voeren, het vertrouwen in elkaar benoemen, de onderlinge waardering uitspreken.

Oproep aan medewerkers in de gehandicaptenzorg

Er valt over vertrouwen en vakmanschap nog veel meer te zeggen zoals verantwoordelijkheid nemen en kunnen uitleggen wat je hebt gedaan. Voor nu rond ik af met een oproep aan medewerkers:

• Vertrouw jezelf en blijf je vakmanschap ontwikkelen. Je hebt een prachtig vak!
• Vertrouw je collega’s, werk samen, bouw een band op, waardeer elkaar. Samen maken jullie je vak nog mooier!
• Waar nodig of gewenst, vraag om vertrouwen op basis van je vakmanschap. Geef aan welke regelruimte en welke inhoudelijke ondersteuning of toerusting je nodig hebt.
• En last but not least: geniet van het vertrouwen dat cliënten in je stellen!

Informatie

De auteur sprak deze tekst, onder de titel ‘Vertrouwen en vakmanschap als basis voor het met plezier werken' uit tijdens het webinar ‘Leren van de coronacrisis: in gesprek over gezond en met plezier werken’, dat de Stichting Arbeidsmarkt Gezondheidszorg (StAG), zorgverzekeraar IZZ, en de VGN op 6 oktober 2020 organiseerden