Verantwoording op gehaktdag: mag het een onsje minder?
Deze week is het weer zover: Verantwoordingsdag, de derde woensdag in mei. De dag waarop de Algemene Rekenkamer zich uitspreekt over het financieel beheer bij de Rijksoverheid. Er zal ongetwijfeld weer veel mis zijn met de rechtmatigheid en de doelmatigheid. Wie weet belandt de Juryprijs van de Algemene Rekenkamer voor de grootste zondaar ook dit jaar wel weer bij het ministerie van VWS. Welk departement ook ‘de gelukkige’ moge zijn, de minister die het betreft zal publiekelijk aan de schandpaal worden genageld in de Kamer, op TV en in de ochtendkranten.
Afrekencultuur
Dit gaat over de afrekencultuur aan de top van de controlepiramide die debet is aan het wantrouwen in een sector. Wantrouwen jegens burgers en medewerkers. Het is die cultuur die ook zorgt voor de stapeling van regels en toezicht en voor het vroegtijdig smoren van innovatie. In het geval van VWS – ik gun dit departement dat men nu eens een keer buiten het Rekenkamerpodium valt - zet deze afrekencultuur de minister op scherp en vervolgens een hele keten van actoren: de NZa, het zorgkantoor, de Raad van Toezicht, de Raad van Bestuur, de interne controller, de locatiemanager, enz. En aan het eind van de rit fluit uiteindelijk de (uiteraard) risicomijdende teamleider de enthousiaste medewerker met een goed idee terug.
Wortels in samenleving
In de zorg staan we – net als in veel andere sectoren - voor een grote transitieopgave. We zullen de zorg en ondersteuning wezenlijk anders moeten organiseren, over domeinen heen en meer wortelend in de samenleving. Dat krijgen we alleen voor elkaar als medewerkers de ruimte en het vertrouwen voelen om stappen te zetten en te experimenteren. Die ruimte en dat vertrouwen moet ontspringen aan de top van de controlepiramide.
Ook publieksprijs?
Wat mij betreft vraagt een andere verantwoordingscultuur niet alleen om de Juryprijs van de Algemene Rekenkamer. Ik pleit er voor om daar een Publieksprijs voor de Verantwoording aan toe te voegen. Een prijs die de ‘uitleg’ beloont en niet de ‘toepassing’. Zet de minister in het zonnetje die de grenzen heeft opgezocht, die zich juist niet aan de regels heeft gehouden en daar vanzelfsprekend rekenschap over geeft. Met de toelichting hoe die bewindspersoon aanloopt tegen de grenzen van in het verleden bedachte wetten en regels. Dat die nu onvoldoende ruimte bieden om de vraagstukken van de toekomst aan te pakken.
Sterker nog: hijs woensdag de minister op het schild die durft te werken vanuit de bedoeling – zelfs als dat onrechtmatig is - en die ruimte en vertrouwen geeft aan de medewerkers in zijn of haar sector!
Theo van Uum
Directeur Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland
