Theo Maas (ZonMw) over inclusief onderwijs: ‘Laten we de sprong maken’

Floor van Lent is klaar met de basisschool…

Floor van Lent is een jonge meid die net de basisschool heeft afgesloten. Ze heeft ambitie, lef en enthousiasme - net als haar naamgenoot Floortje Dessing, bekend van tv-programma’s vol nieuwe ontdekkingen, spannende ontmoetingen en mooie vergezichten. Deze Floortje is klaar voor de middelbare school en ook zij kijkt op haar manier uit naar nieuwe ontdekkingen, spannende ontmoetingen en mooie vergezichten.

…en wil naar het praktijkonderwijs

Ze heeft er zin in, en ze wil er écht voor gaan. Uit de tests is gebleken dat ze de kwaliteiten heeft om naar het praktijkonderwijs te gaan. Spannend? Misschien wel. Maar dat heeft elke tiener die de sprong van basis naar voortgezet onderwijs maakt. Heel gewoon, heel normaal, heel vanzelfsprekend, niets bijzonders.

Ze heeft wel syndroom van Down

Nou ja, vanzelfsprekend… Niet voor Floor blijkbaar. Want zij heeft naast al haar andere kwaliteiten en eigenschappen ook het syndroom van Down. En dat roept dan toch heel wat op. Redenen te over om veel vraagtekens te zetten bij de overstap waar Floor zo naar uitkijkt. Want ja, op zo’n grote school, met al die puberende tieners om je heen is Floor daar wel tegen opgewassen? Gaat ze niet gepest worden? En, kan ze wel mee met de andere leerlingen van het praktijkonderwijs? Want ja, ze heeft wel Down, toch? Bijna lijkt het erop dat haar extra chromosoompje belangrijker wordt dan de rest van haar persoonlijkheid. Want dat heeft Floor zeker, én veel lef. 

VN-verdrag en onderwijs

Gaat Floor dus vanzelfsprekend over naar het praktijkonderwijs? Nou, eigenlijk niet dus. En dat is al vele jaren zo. Wij - politiek, samenleving, onderwijs en zorg  - praten al lang over inclusief onderwijs. Het ging er al over tijdens het Weer Samen Naar School-beleid in de jaren negentig. We hebben het erover sinds passend onderwijs in 2014 is ingevoerd. En het is opgenomen in de Nationale strategie voor de implementatie van het VN-verdrag Handicap, dat beoogt dat in 2040 (!) ieder kind welkom is op de kinderopvang en op school die het beste past en die dichtbij is. 

Voor het gemak heb ik het VN-verdrag in begrijpelijke taal (uitgegeven door de LFB) erbij gehaald. Daarin staat helder: ‘Landen moeten zorgen dat mensen met een handicap naar gewone scholen kunnen gaan en hun hele leven kunnen blijven leren. Zodat mensen met een handicap hun kennis en vaardigheden kunnen blijven ontwikkelen. En hun plek in de samenleving kunnen innemen.’ 

Niet ‘in principe’, maar ‘uit principe’

Zo, dat is heldere taal zou ik zeggen. En Nederland heeft het VN-verdrag al in 2016 geratificeerd. Daarmee hebben we, neem ik aan, toch uitgesproken dat dit verdrag en de rechten die daaruit voortvloeien voor mensen met een beperking niet ‘in principe’ gelden, maar ‘uit principe’. En dat we dus als samenleving en maatschappelijke partijen deze rechten niet alleen respecteren als daar om gevraagd wordt, maar dat ze leidend zijn in alles wat we doen. Dat mensen met een beperking daar ongevraagd op kunnen rekenen en vertrouwen. 

Vijftig jaar, hoe leggen we dat uit?

Als het om inclusief onderwijs gaat zou dát dus de norm moeten zijn waar we naar toe werken. We zijn er al zo’n slordige 34 jaar mee bezig. 34 jaar – dat is bijna een hele carrière van een leerkracht, dat zijn ruim vier volledige schoolcarrières van kinderen. En dan nog hebben we het doel inclusief onderwijs bij 2040 neergelegd! Dat wordt dan in totaal vijftig jaar. Hoe leggen we dat in hemelsnaam uit aan het internationale VN-comité dat Nederland? Of nog lastiger: aan kinderen en jongeren met een beperking zelf?

Goede voorbeelden

Alle ja-maars ten spijt, het is gewoon mogelijk en wordt al ‘gewoon’ gedaan. Hier in Nederland op een paar Samen naar School-klassen, zoals de Adriaan Roland Holst School in Bergen. Constanze Kappelmann en Sophie Zoon vertellen in een inspirerende video hoe zij het hebben aangepakt en concluderen: ‘Het is gelukkig geen project meer maar een blijvend iets.’ Portugal is ook een voorbeeld waar het hele schoolsysteem daarop is ingericht. Vanuit Nederland gingen we er met delegaties naartoe om te kijken hoe het werkt.

ZonMw-subsidie voor toegankelijkheid sociale initiatieven

Ook vanuit ZonMw timmeren we aan de weg. Bijvoorbeeld met onze subsidieronde Sociale initiatieven, waarmee we streven naar toegankelijkheid van plaatselijke sociale initiatieven en het bevorderen van participatie – in lijn van het VN-verdrag handicap. Mooie projecten waarvan we hopen dat de initiatieven meer toegankelijk worden voor mensen met een beperking.

Inclusief onderwijs, op dit moment is het nog ‘gewoon bijzonder’. Maar laten we de sprong maken naar ‘bijzonder gewoon’. En liefst nog een beetje eerder dan 2040. Laten we het gaan doen. Niet ‘in principe’, maar ‘uit principe’. 

Floor: ‘Zie je mij?’

Voor Floor is het voor het komende jaar duidelijk. Zij heeft, dankzij het doorzettingsvermogen van haarzelf en haar ouders, dankzij een meedenkende school en dankzij creatieve ambulante begeleiders, zelf haar route uitgestippeld. In de gesprekken waarin respectvol en zorgvuldig naar elkaar geluisterd werd, ontstond ruimte en enthousiasme om Floors wens om naar het vmbo te gaan in te vullen. Floor heeft ook, samen met haar ouders, een ‘referentiekader Floor van Lent’ gemaakt, een document waarin ze haar situatie, kennis, eigenschappen, competenties en talenten samenvat voor haar omgeving. Het heeft de krachtige en veelzeggende titel ‘Zie je mij?’ - dezelfde titel als het mooie lied van Marijke Ouboter. 

Kortom, Floor heeft zelf een enorm belangrijk bijdrage geleverd aan haar overstap. Ze heeft lef, ambitie en heel veel doorzettingsvermogen getoond. En ze heeft, met ondersteuning van haar ouders, duidelijk gemaakt dat het om háár gaat en niet (alleen) om haar Downsyndroom.

Informatie

• Theo Maas is voorzitter van de programmacommissie van Gewoon Bijzonder, een programma van ZonMw dat richt zich op het verbeteren van de zorg aan en ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking, meervoudige beperking en niet-aangeboren hersenletsel.
• Floor van Lent las deze blog voor publicatie en schrijft aan de auteur: ‘Ik vind het leuk dat je over mij geschreven hebt! Sommige stukjes van de tekst vond ik moeilijk. Maar na uitleg lukte het wel. Ik heb óók een liedje gekozen, ‘Je hebt een vriend’ van K3, voor de vriendschap met mijn vrienden. Want dat is voor mij belangrijk om te vertellen, aan iedereen die niet weet waarom ik vriendschap nodig heb.’
• Zie ook het filmpje over Cleves Primary School in Londen, al in 2011 inspirerend met inclusief onderwijs. En het filmpje over Tima, een meisje van negen, die oproep om ja te zeggen tegen kinderen met een beperking.
• Lees ook het boek 50 artikelen over de rechten van mensen met een handicap van Jeanet Wardenier en Rietje Oomen.