'Alles vind je in dit boek'

Een harde plof in de brievenbus

Vijfhonderd pagina’s leren en lezen over mensen met een verstandelijke beperking… Een dikke pil is dit geheel herziene leerboek, bedoeld voor degenen met een hbo-opleiding gericht op het begeleiden van mensen met een verstandelijke beperking (IQ<70). Het viel met zo’n harde plof in mijn brievenbus, dat de envelop ervan scheurde. Al bladerend valt op hoe uitvoerig en compleet dit boek is.

Uiterst waardevol voor de praktijk

Wat mij erg aansprak is dat er wordt uitgegaan van een multidisciplinaire aanpak, er is geen eenzijdige focus is op (para)medische of sociale beroepsgroepen. Er wordt ook een overzicht geboden van de verschillen en overeenkomsten tussen verschillende competentieprofielen. Juist deze brede, holistische insteek maakt het boek uiterst waardevol voor de praktijk.

Wat ik niet wist

Als medicus en verpleegkundige heb ik bijvoorbeeld heel wat bijgeleerd over methodieken uit het sociaal werk (zo had ik nog nooit gehoord van driehoekkunde of Drienamiek en ik wist ook niet dat oplossingsgericht werken een erkende interventie was). Ook de socioloog in mij kwam aan haar trekken bij de bespreking van maatschappelijke vragen en uitdagingen. Je kunt het zo gek niet verzinnen, alles dat je moet weten over mensen met een verstandelijke beperking (licht, matig of ernstig) - je vindt het in dit boek! Casuïstiek, opdrachten, schema’s en een zeer uitgebreide referentielijst, plus een register met honderden trefwoorden - het duizelt de lezer soms, zo volledig is dit boek.

Kwaliteit van bestaan als hart van het boek

Het boek behandelt in zes hoofdstukken allerlei facetten van de zorg en ondersteuning voor deze gevarieerde doelgroep. Daarbij heeft de redactie gekozen om in één hoofdstuk de acht domeinen uit het model Kwaliteit van bestaan van Schalock uitgebreid uit te werken (persoonlijke ontwikkeling, zelfbepaling, persoonlijke relaties, sociale inclusie, rechten, emotioneel, lichamelijk en materieel welbevinden). Dat is een hele verstandige keuze. Daardoor komen drie essentiële factoren (onafhankelijkheid, sociale participatie en welbevinden) in de ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking aan bod. Dit hoofdstuk vormt het ‘hart’ van dit leesbaar geschreven handboek.

Veel voorbeelden en casussen

Het wordt voorafgegaan door uitleg over de (indeling van) verstandelijke beperkingen. De volgende hoofdstukken omvatten een beschrijving van veelgebruikte begeleidingsmethodieken en behandelingen en een verhandeling over bijkomende stoornissen en beperkingen. Voor al deze hoofdstukken geldt dat alle onderwerpen uitvoerig en genuanceerd worden behandeld, met veel voorbeelden en relevante casussen.

Specifieke thema’s

Het boek sluit af met het hoofdstuk ‘specifieke thema’s’ aangedragen door werkveld en deskundigen. Daarbij gaat het over zeer uiteenlopende zaken als het Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg, technologische innovaties, palliatieve zorg, wetenschappelijk onderzoek, ervaringsdeskundigheid, ethische vraagstukken en wet- en regelgeving. Al deze onderwerpen verdienen zeker aandacht, maar het hoofdstuk oogt nu als een samengeraapt geheel, ook omdat de paragrafen onderling sterk verschillend zijn in toon en aanpak (informatief of juist gericht op ethische reflectie). Misschien hadden sommige thema’s ook een eigen hoofdstuk verdiend, zoals de paragraaf over ouders.

Rol ouders en familie had apart hoofdstuk verdiend

De  (morele) stress en (ethische) dilemma’s van ouders (broers en zussen) van mensen met een verstandelijke beperking komen natuurlijk wel op veel plekken in het boek kort aan bod, maar het thema lijkt er wat bekaaid af te komen in relatie tot de betekenis van de rol die ouders en familieleden in het dagelijks leven van mensen met verstandelijke beperkingen. Zeker bij de groep mensen met een ernstige of matige verstandelijke beperking is dat het geval, maar ook bij niet aangeboren hersenaandoeningen (NAH; denk aan partners, kinderen). Aandacht voor de stress en overbelasting van de naasten, en de erkenning van hun dilemma’s in het omgaan met hulpverleners en met vraagstukken rond het overlijden, horen ook bij goede zorg en begeleiding. Overigens: dat in dit boek een plek is ingeruimd voor mensen met NAH is lovenswaardig, maar ook dit thema komt maar beperkt aan bod in dit boek. Nou ja, je kunt niet alles hebben.

Een grote aanwinst

Dit boek is zeker geschikt om als leerboek te dienen op hbo-opleidingen en wellicht ook voor Artsen Verstandelijk Gehandicapten – juist vanwege de brede insteek en heldere uitleg van passende concepten als autonomie, zelfbepaling, stigma, het VN-Verdrag enzovoort. Wat een beperking is, is dat er niet overal opdrachten opgenomen zijn, soms wel en soms niet. Het boek is ook zeker geschikt als naslagwerk of voor bijscholing.  Op dit moment is de website, die hoort bij dit boek, nog niet gevuld met aanvullende informatie. Alles bij elkaar genomen is dit boek een grote aanwinst voor iedereen die werkt in de gehandicaptenzorg of daarvoor opgeleid wordt. Van harte aanbevolen!

Informatie

AnneLoes van Staa werkt als lector Transities in Zorg aan Hogeschool Rotterdam en is vice-voorzitter van de ZonMw Commissie Gewoon Bijzonder

Hermsen, P., Embregts, P., van der Meer, J. (red.) (2020). Mensen met een verstandelijke beperking. Inzicht in begeleidings- en ondersteuningsvragen voor (toekomstige) professionals. Twello, Van Trigt uitgeverij, 6^e herziene druk. ISBN 9789492333391.