Rouwexpert Manu Keirse: 'help ouders liefde in te blikken voor later'

Zorg als ouders er niet meer zijn

Manu Keirse komt in zijn werk voortdurend ouders van kinderen met een beperking tegen die ‘ontzaglijk bekommerd’ zijn, over wie er voor hun zoon of dochter gaat zorgen als zij er zelf niet meer zijn. 'Ouders die zielsveel van hun kind houden, maar toch hopen dat zoon of dochter eerder sterft dan zijzelf. Op een symposium waar ik sprak, vertelde een vrouw over de dood van haar zoon: ik heb immens veel verdriet, ik mis hem elke dag en tegelijk heb ik dertig jaar lang verlangd dat hij eerder zou overlijden dan wij als ouders.’

Meer aandacht voor rouw en levend verlies

Er zijn maar weinig mensen die deze ambivalentie van verdriet verstaan, ervaart Keirse, klinisch psycholoog en emeritus hoogleraar verliesverwerking. Meer aandacht voor rouw, chronische rouw en levend verlies binnen opleidingen voor zorgprofessionals is wat hem betreft noodzakelijk. Wat zorgprofessionals nu al kunnen doen is ouders helpen met het inblikken van hun liefde voor later, door op te schrijven wat mensen moeten weten over hun kind.

Hoe je bijvoorbeeld duidelijk kan maken dat je van hem of haar houdt; wat zoon of dochter blij maakt; wat voorkeuren zijn voor eten, kleding, kleuren, geuren, muziek en mensen; van welke dagen, gebeurtenissen en activiteiten dochter of zoon geniet; wat zorgprofessionals moeten weten als zoon of dochter ziek is; wat hem of haar bang maakt in medische situaties... ‘De lijst is eindeloos.’

Ouders aanmoedigen

‘Onderschat dit proces niet’, zegt Keirse. ‘Het opschrijven van dit soort zaken is bijzonder emotioneel. Het kan heel moeilijk zijn voor ouders om hieraan te beginnen én het te voltooien. Zorgprofessionals kunnen helpen met een start en ouders aanmoedigen om het te vervolledigen met hun familiekring of goede vrienden, maar betrek dochter of zoon ook, uiteraard in de mate van het mogelijke.’

Rouwbeleving is anders

Ouders van kinderen met een beperking moeten leven met een levend verlies: terugkerende gevoelens van verdriet en rouw. ‘Die rouwbeleving is anders dan rouwbeleving na een overlijden’, vertelt Keirse. ‘Na een overlijden kan je verwachten dat er een grote intensiteit van verdriet is dat geleidelijk aan afneemt. De rouwbeleving van ouders van kinderen met een beperking kan juist in intensiteit toenemen, omdat de zorgvraag van hun kind groter zal worden bij het ouder worden. Ouders zien hun kind bijvoorbeeld dementeren. Wie zorgt er voor mijn kind, en wie staat er aan zijn sterfbed?’

Achterlaten van stukje begeleiding

Het inblikken van liefde geeft rust, ervaart Keirse. ‘Zo laten ouders als het ware een stukje begeleiding achter. En ze waarborgen dat anderen, een blik van hun liefde kunnen opendoen als zij er zelf niet meer zijn. Dat hun kind, dankzij een achtergelaten recept, nog kan genieten van de favoriete erwtensoep van moeder.’

Dit artikel komt uit de mei-editie van Markant, het tijdschrift van de VGN. In deze editie lees je ook hoe Solange en Omayra dankzij het IPS-traject een leuke betaalde baan kregen.