‘Roken uitbannen is niet moeilijk’

Een rookvrije gehandicaptenzorg: veel organisaties weten niet waar ze moeten beginnen

De gehandicaptenzorg wil in 2030 rookvrij zijn, maar uit een enquête van de VGN onder haar leden, blijkt dat veel organisaties niet weten waar ze moeten beginnen. Volgens Robert van de Graaf, verslavingsarts bij Verslavingszorg Noord Nederland, maken we het moeilijker dan het is.

Rookdichtheid in de gehandicaptenzorg bedraagt 45 procent

‘De gehandicaptenzorg kent net als de geestelijke gezondheidszorg en de verslavingszorg een hoge rookdichtheid van ongeveer 45 procent. Roken is sociaal besmettelijk gedrag: als veel medewerkers roken, gaan meer cliënten het doen en omgekeerd. Als je een doorrookte organisatie bent, weet je dus dat nieuw personeel én nieuwe cliënten aangestoken zullen worden. Wil je dat blijven stimuleren?’

‘Verantwoordelijk voor de dood van anderen’

In zijn gesprekken met bestuurders heeft Van de Graaf inmiddels geleerd om ‘knetterhard’ te zeggen waar het op staat. ‘Als je je organisatie niet rookvrij maakt, ben je medeverantwoordelijk voor de dood van anderen. Bovendien ben je als zorgorganisatie straks een outcast, wanneer je de boel niet op orde hebt.’

‘Kijk niet weg, stel een doel’

Wie rookvrije zorg voor elkaar wil krijgen, moet niet alleen doordrongen zijn van de urgentie, maar die ook aan anderen kunnen overbrengen. Besef dus hoe belangrijk sociale beïnvloeding is bij rookgedrag, zegt de onderzoeker. En stel een doel. ‘Bijvoorbeeld: in 2023 geldt een volledig rookverbod op alle terreinen. Mensen zullen boos worden, maar dat is goed. Dat maakt het thema actueel. Ga vervolgens het gesprek aan, te beginnen met je medewerkers. Vraag elkaar: wat doe jij als een collega of cliënt er eentje opsteekt, kijk je weg? Wat is het effect van wegkijken en zwijgen? Promoot je het roken of ontmoedig je het? Vinden we het erg dat we hieraan doodgaan? Laat iedereen zijn mening geven.’

’80 procent van de rokers  wil stoppen’

Houd vervolgens wat feiten paraat, tipt hij. ‘Uit onderzoek blijkt telkens weer dat tachtig procent van de rokers actuele stopwensen heeft. Als je dat weet, kun je niet meer beweren dat er te veel tegenstand is. Die resterende twintig procent wil trouwens óók niet ziek worden of doodgaan.’

‘Aan roken gaan meer mensen dood dan aan heroïne’

En nee, je hoeft niet bang te zijn dat je medewerkers of cliënten zullen overstappen naar de ‘doorrookte concurrent’. Maar hoe zit het met de eigen regie van bewoners? ‘Als organisatie ben je niet verplicht om cliënten toe te staan om in hun eigen ruimtes te roken, tenzij op medische indicatie. Vervang ‘roken’ door ‘heroïne’ en de discussie wordt heel anders. Aan roken gaat elk half uur iemand dood. Dat kun je van heroïne niet zeggen. Roken uitbannen is niet moeilijk. Alles volgt uit het besluit dat het niet klopt om het te blijven doen.’

Informatie

Dit artikel verscheen in Markant #3

Lees meer over de rookvrije zorg in 2030 en het Nationaal Preventieakkoord