Participatie als uitdaging

Stel: je bent betrokken bij het toerusten van zorgprofessionals met de juiste kennis en vaardigheden om de komende veranderingen als een uitdaging te lijf te gaan. Je weet dat de nieuwe Wmo, de Jeugdwet en de Participatiewet veel gevolgen zullen hebben voor de professionele ondersteuning van mensen met een beperking. Dat gemeenten veel meer ‘op hun bordje’ krijgen. En dat er een groter beroep zal worden gedaan op de eigen kracht van cliënten en hun sociale netwerk. Zelf werk je in de gehandicaptensector, bijvoorbeeld als stafmedewerker, of bij een beroepsopleiding, of je bent nog student.
Als dat het geval is, dan is op 18 november het Congres- en vergadercentrum Domstad de place to be. Daar wordt op die dag de Kennismarkt 2013 gehouden. Dit jaar heeft dit jaarlijkse event voort het eerst een thema: ondersteuning bij participatie.

Nieuwe medewerker
De Kennismarkt wordt georganiseerd door het Kennisplein Gehandicaptensector, een initiatief van Vilans, MEE Nederland en de VGN. Marion Kersten en Hans Timmerman van de VGN maken deel uit van de voorbereidingscommissie. ‘De sector heeft een nieuw soort medewerker nodig’,  legt Kersten uit. ‘Hij moet nagaan wat een cliënt zelf kan, wat zijn natuurlijke netwerk kan bijdragen, van welke algemene voorzieningen hij gebruik kan maken en welke specifieke voorzieningen er dan nog nodig zijn. Hij krijgt nieuwe taken, zoals het opbouwen van een netwerk rond een cliënt, of kwartiermaken: de omgeving toegankelijker maken.’
Timmerman vult aan: ‘In de gehandicaptensector zijn we gericht op de vraag van cliënten. Nu moeten we ook gehoor gaan geven aan de behoeften van gemeenten. Hoe kunnen ze de zorg in de samenleving zo goedkoop mogelijk vorm geven en daarbij ook het algemene voorzieningenniveau op peil houden? Het is daarbij belangrijk dat gemeenten de gehandicaptensector niet alleen als een specifieke voorziening beschouwen. Wij kunnen met onze cliënten ook helpen een algemene voorziening in een wijk op te zetten, bijvoorbeeld een kinderboerderij of een schoonmaakteam. Zo stem je alle behoeften goed op elkaar af.’

Moderne technologie
Voor het eerst is de Kennismarkt dit jaar ook expliciet gericht op het onderwijs. Daarom is er een extra partner aangetrokken in de organisatie: de Hogeschool Utrecht, waar Jean Pierre Wilken lector Participatie, Zorg en Ondersteuning is. En de plek waar de Kennismarkt plaats vindt is een locatie van diezelfde hogeschool.In het programma wordt aandacht besteed aan twee belangrijke vernieuwingen in het onderwijs: de nieuwe kwalificatiestructuur voor het mbo en het nieuwe opleidingsarrangement  voor het hbo. De beschrijving van de beroepscompetenties waarover medewerkers in de gehandicaptensector moeten beschikken, zijn onlangs geactualiseerd. In de profielen voor het mbo ligt meer nadruk op gerichtheid op de samenleving, maar ook op het gebruik van moderne technologie. Zorgprofessionals moeten daar zelf goed mee kunnen omgaan en ze moeten hun cliënten kunnen ondersteunen, bijvoorbeeld in het gebruik van social media. Ook moeten ze de vaardigheid hebben om zichzelf te blijven ontwikkelen. Timmerman: ‘Dat is belangrijk, omdat we nu nog niet precies weten waar alle veranderingen toe gaan leiden.’

Vakkennis
In het beroepsonderwijs is er naast de aandacht voor competenties ook sprake van hernieuwde aandacht voor vakkennis. Timmerman: ‘Je moet niet alleen iets kunnen, maar ook iets kennen.’ Voor de gehandicaptensector is een Kader Kritische Vakkennis ontwikkeld (te vinden via de website van het Kennisplein), waarin kennisgebieden en beroepstaken aan elkaar worden gekoppeld. Er zijn inmiddels duizend documenten in opgenomen, die samen een body of knowledge vormen die kan worden gebruikt in het onderwijs, al moet een deel van het materiaal nog wel bruikbaar worden gemaakt voor alle niveaus.
Een mbo-opleiding zal in de toekomst bestaan uit een algemeen basisdeel, een profieldeel voor de gehandicaptenzorg en aanvullende keuzedelen die in overleg met het werkveld worden ingevuld. Die keuzedelen kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben op de ondersteuning van mensen met een licht verstandelijke beperking en gedragsproblemen, of mensen met niet-aangeboren hersenletsel of ouder wordende cliënten.
Nieuw voor het hbo is dat er een arrangement wordt vormgegeven dat gebaseerd is op het landelijk competentieprofiel voor hogere functies in de gehandicaptenzorg. Tot nog toe waren er alleen regionale profielen. Timmerman: ‘Nooit eerder was de mogelijkheid voor de sector om invloed uit te oefenen op het onderwijs zo groot als nu. Het werkveld praat niet alleen mee over de algemene delen in het onderwijs, maar ook de keuzedelen. En niet alleen over de praktijk maar ook over de theorie. Deze Kennismarkt wordt de aftrap van een belangrijke samenwerking.’

Plenaire aftrap
Een belangrijke driehoek voor de toekomst is dus die tussen zorgaanbieders, gemeenten en het onderwijs. Maar er hoort natuurlijk nog een vierde partij bij, degene om wie het allemaal draait. Daarom begint de plenaire aftrap van de Kennismarkt ’s ochtends met het verhaal van een cliënt: Ellis Jongerius, een jonge vrouw met een verstandelijke beperking en autisme, die verpieterde op de sociale werkvoorziening en opbloeide bij de landelijke vereniging voor belangenbehartiging LFB. Als ervaringsdeskundige helpt ze nu anderen bij het aanbrengen van veranderingen in hun leven.
Daarna is het woord aan de gemeente. Erik Dannenberg, wethouder in Zwolle en bestuurslid van de Vereniging Nederlandse Gemeenten, gaat vertellen hoe gemeenten aankijken tegen hun nieuwe taken en hoe zij willen samenwerken. Annamiek van Dalen, bestuurslid van Frion, een zorgorganisatie in - niet toevallig - Zwolle en Noordwest-Overijssel zal hierop reageren, net als Jean Pierre Wilken van de Hogeschool Utrecht.
Na deze prikkelende aftrap volgen de deelnemers aan de Kennismarkt hun eigen programma: interactieve workshops, lezingen, posterpresentaties, stand op de informatiemarkt, discussietafels, out of the box-activiteiten. Alles onder het motto ‘Participatie als uitdaging’. Er is ruimte voor 350 deelnemers.

De Kennismarkt 2013 vindt plaats op maandag 18 november 2013, van 9.00 tot 17.00 uur, in het cursus- en vergadercentrum Domstad van de Hogeschool Utrecht in Utrecht-stad. Deelnemers kunnen zich aanmelden via kennispleingehandicaptensector.nl.
Dagvoorzitter is Johan de Koning, redacteur van Markant.
Erik Dannenberg kwam in april 2012 in Markant aan het woord in het artikel Samen spingen. Ellis Jongerius gaf in mei 2013 in Markant haar mening over detachering door sociale werkvoorzieningen.