Overal waar de doelgroep is

Nederland telt zo’n negentig VG-poliklinieken. Die poli’s zijn een initiatief van instellingen in de gehandicaptenzorg. Avg’s (arts verstandelijk gehandicaptenzorg) diagnosticeren en behandelen hier vaak ook patiënten die niet in zorg zijn bij de instelling. Er is echter ook een groep burgers die deze specialistische zorg nodig heeft, maar niet krijgt.
Dat komt onder andere door de gescheiden financieringsstromen van zorgverzekeraars en zorgkantoren, doordat er te weinig multidisciplinair wordt gewerkt, en ook doordat de doelgroep zichzelf niet herkent in termen als ‘zwakbegaafd’ of ‘licht verstandelijk beperkt’. Het is de grote groep die woont in de wijk, maar die niet kan voldoen aan de hoge eisen van de maatschappij. Die de ontwikkelingen niet kan bijbenen.
Deze mensen hebben vaker dan gemiddeld gestapelde problematiek. Ze hebben een taal- of ontwikkelingsstoornis, psychische klachten, verslavingsproblematiek en zintuiglijke problemen. Een deel van hen bezoekt het spreekuur van de huisarts met alledaagse problemen, maar heeft eigenlijk een verborgen zorgbehoefte. De groep zal verder groeien naarmate de complexiteit van de samenleving toeneemt. VG-poli’s vragen zich af hoe zij deze burgers bereiken en hoe ze de zorg financieren die zij nodig hebben.

Met elkaar

Als huisartsen patiënten uit de doelgroep herkennen, verwijzen ze soms door naar de VG-poli’s. Volgens Frank Peeters vraagt de groep méér dan veel VG-poli’s kunnen bieden, juist vanwege die gestapelde problematiek. Hij is manager Zorg en Expertise bij Prisma, in Brabant. Hij ziet toekomst in een integrale aanpak van alle zorgpartners samen: GGZ, verslavingszorg, zintuiglijke expertise, en de gehandicaptenzorg. ‘Zodat je de patiënten op één poli zo nodig op al die deelgebieden kunt behandelen’, zegt hij. ‘Geen behandeling meer vanaf je eigen eiland, maar een behandeling in teamverband. Als gelijkwaardige zorgpartners en in nauwe samenwerking. Een zogenoemde multipoli, waar je met elkaar voor de doelgroep staat.’

Peeters benaderde de Brabantse ketenpartners om zijn ambitieuze en innovatieve plannen te bespreken: Kentalis (taalontwikkelingsstoornissen en gehoorproblemen), Visio (slechtziendheid), Indigo (GGZ), Kentron (verslavingszorg) en Cello (gehandicaptenzorg). Met succes: ook zij zien toekomst in deze integrale aanpak.

Geopend

Prisma realiseert de plannen liefst in een coöperatievorm, als gelijkwaardige partners. Maar die constructie blijkt ingrijpende zakelijke en juridische implicaties te hebben. Peeters: ‘Bijvoorbeeld voor de financiering: wie vergoedt de zorg? Is dat de zorgverzekeraar? Of het zorgkantoor? Zijn de deelnemende partners BTW-plichtig aan elkaar? Ook moet je onderling afspraken maken over zeggenschap en verantwoordelijkheid: wie betaalt bij langdurige ziekte het personeel? Je moet samenwerkingsovereenkomsten sluiten, patiëntsystemen koppelen, samen kiezen voor een marketing- en communicatiestrategie.’

Ondanks de obstakels pioniert Prisma vol vertrouwen voort. Er is om te beginnen een stichting opgericht: de stichting Multipoli. Vanuit die juridische constructie wordt stap voor stap gestalte gegeven aan het toekomstig doel. In december 2017 is onder de vlag van de stichting een eerste voorzichtige voorzet gedaan. De allereerste multipoli Bijonz is geopend in het Brabantse Waalwijk. Op een laagdrempelige locatie, midden in de stad. Dit jaar worden er ook een multipoli’s Bijonz geopend in Breda, Tilburg en Den Bosch. Peeters: ‘Alle vijf de partners dragen nu nog bij vanuit de eigen organisatie. Maar ons doel is om van Bijonz uiteindelijk een zelfstandig opererende tak te maken.’

Abrona

Ook zorginstelling Abrona ervaart de verschillende financieringsstromen soms als een obstakel bij de behandeling van mensen met een lvb. GZ-psycholoog Daphne van der Velden: ‘Er is bijvoorbeeld een groep patiënten uit de psychiatrie die hier heel goed zou passen’, zegt ze. ‘Maar het is vanwege de financiering soms moeilijk om hen passende zorg te bieden.’ Abrona heeft een van de grootste en meest uitgebreide VG-poli’s in Nederland, met vier vestigingen.

Eén daarvan bevindt zich in het gezondheidscentrum in de wijk Sterrenberg van Huis ter Heide, een woonwijk, voorheen een instellingsterrein, waar nu onder andere 250 mensen met een verstandelijke beperking wonen. De andere poli’s, voor kwetsbare burgers buiten de gehandicaptenzorg, zijn te vinden in respectievelijk het Diakonessen Ziekenhuis in Utrecht, het Meander Medisch Centrum in Amersfoort, en het Tergooi Ziekenhuis in Blaricum. Binnenkort opent Abrona een vijfde polikliniek in het Antoniusziekenhuis in Leidsche Rijn. De werkwijze is altijd multidisciplinair, daar heeft Abrona grondig in geïnvesteerd.
Josje Thijssen, avg bij Abrona: ‘We leveren zelf medische, psychologische, psychiatrische en paramedische zorg, en maken gebruik van een groot netwerk voor expertise die we zelf niet in huis hebben. Samen kunnen we de doelgroep meestal bieden wat nodig is.’

Adviesfunctie

Thijssen en Van der Velden vinden de ambities van Prisma interessant, maar hebben zelf via een andere weg succesvol geijverd voor betere zorg aan de doelgroep. Thijssen legt uit: ‘Hoofdbehandelaren verwijzen patiënten met een (l)vb naar de VG-poli, zodat wij kunnen meedenken bij complexe problematiek. Tot voor kort werd alleen het advies van de avg vergoed vanuit de subsidieregeling extramurale behandeling. Onder andere dankzij de lobby van Abrona is het sinds 1 januari 2018 ook mogelijk om daar anderen actief bij te betrekken, bijvoorbeeld de psycholoog of de paramedicus. Hun advies wordt nu eveneens vergoed uit diezelfde subsidieregeling. Dat is een belangrijke stap in de zorg voor mensen met (L)VB, omdat bij deze doelgroep een multidisciplinaire blik essentieel is. Wij hebben voortdurend gehamerd op de noodzaak van deze maatregel en zijn blij dat wij het advies niet meer onbetaald hoeven te geven. Want dat hebben wij als Abrona  jarenlang gedaan.’

Makker

De VG-poli’s, zoals die van Abrona, leveren tweedelijnszorg. Daarom bevinden de meeste poli’s zich ook in een ziekenhuis. Thijssen: ‘Daar zijn wij gemakkelijk bereikbaar voor de huisarts. We zitten in huis bij alle andere specialisten waarnaar zij hun patiënten verwijzen. Bovendien is het ziekenhuis laagdrempelig voor cliënten. Het kan voor hen confronterend zijn om voor behandeling of diagnostiek naar een instelling te gaan voor mensen met een verstandelijke beperking. Om diezelfde reden noemen we deze poli’s ook wel een poli voor mensen met leerproblemen. Voor veel mensen is de term ‘verstandelijke beperking’ beladen.’
Zorginstelling Prisma steekt met de multipoli Bijonz ook in op tweedelijnszorg, maar positioneert de zorg op een net iets ander niveau. Peeters: ‘Wij noemen het ‘anderhalvelijnszorg’. Tussen de eerste lijn van de huisartsenpraktijk en de tweede lijn van de VG-poli’s. Wij vestigen ons liefst dáár waar de problematiek zich voordoet. In een gebouw dicht bij het marktplein of achter de kerk, midden in de samenleving. Of in het ziekenhuis. Want ook daar ben je goed bereikbaar voor cliënten.’
Ook Peeters noemt zijn poli met opzet ‘multipoli’, en niet VG-poli. ‘We willen er zijn voor de mensen in dat grensgebied. Die wel extra zorg nodig hebben, maar zich laten afschrikken door de term “verstandelijk gehandicapt”. Speciaal voor die groep hebben we ook een label opgericht: Makker. Daar kunnen Brabantse jongeren ondersteuning vinden als ze weinig vooruitzicht hebben, maar wél wat van hun leven willen maken.’

Franchiseconcept

Als het aan Peeters ligt, is de toekomstige multipoli er ook voor maatschappelijke zorg; zorg en ondersteuning voor jongeren die dat nodig hebben. ‘Dat maakt financiering extra gecompliceerd’, zegt hij. ‘De zorgverzekeraar zegt immers: haal dat maar uit de Wmo, de pot van de gemeente. Terwijl de gemeente zegt: het is en blijft een poli, dus typisch iets voor de zorgverzekeraar. Vanuit hun gezichtspunt hebben ze beiden gelijk. Daarom hebben we hen gevraagd: denk met ons mee over ontschotting en multi-financiering. Het maakt ons niet uit wie betaalt. Als de klant maar geholpen wordt.’

Peeters heeft toezeggingen gekregen, zowel vanuit de verzekeraars als vanuit de gemeente: ‘Ze investeren nog niet met extra geld, maar wel met denkkracht. En dat is in deze fase precies wat we van hen willen.’ Ook de huisartsen en andere zorginstellingen in de omgeving juichen zijn initiatief toe. Een collega-instelling voor gehandicaptenzorg buiten de regio, overweegt binnenkort zelfs volgens hetzelfde - nu nog prille - concept een multipoli Bijonz. Peeters: ‘Ook dat is wat wij willen. Dat zorginstellingen ons concept omarmen en overnemen. Dat er overal in het land “Bijonzen” komen. Een franchiseconcept zonder winstoogmerk.’

Partners

Prisma is initiatiefnemer, kartrekker en penvoerder van de Stichting Multipoli met het ‘merk’ Bijonz, dat nu nog niet meer is dan een samenwerkingsverband tussen zes partijen. Als het aan Peeters ligt, zal Bijonz over een of twee jaar veel meer zijn dan slechts een samenwerkingsverband. Dan is het een coöperatie van de partners, met één financieringsmodel, speciaal bestemd voor deze doelgroep. Het is dan een veel bezocht doorverwijspunt voor de huisarts en een aanspreekpunt voor kennis en expertise.

Peeters: ‘Tegen die tijd wil ik ook dat Prisma eruit stapt als aanvoerder. Ik hoop dat Bijonz dan een zelfstandig opererende multipoli is van meerdere zorginstellingen samen. Visio en Kentalis bijvoorbeeld zijn landelijke stichtingen. Zij kunnen overal waar het nodig is contact zoeken met de lokale verslavingszorgklinieken, instellingen voor gehandicaptenzorg en GGZ-instellingen, en samen besluiten om een Bijonz op te richten volgens het kant en klare concept. In het dorp, in de stad of in het ziekenhuis, de locatie is bijzaak. Als het maar ergens is waar de doelgroep is. De mensen met gestapelde problematiek die op meerdere vlakken zijn vastgelopen, maar die je afschrikt met de term verstandelijk gehandicapt of licht verstandelijk beperkt. Mensen die weer zelfstandig verder kunnen na wat extra zorg.’

> MULTIPOLI.NL

> MAKKER.INFO

> ABRONA.NL

Illustratie: Karel Kindermans