Mari Sanders over meedoen: 'Emancipatie kun je niet polderen'

Wat wil je bereiken met Mari staat op?

‘Bewustwording over hoe we in Nederland omgaan met mensen met een handicap. Bewustwording begint pas als je iemand met een handicap kent, dus is Mari staat op een heel persoonlijk verhaal. Het is een authentiek verhaal dat nu eens niet wordt verteld door een niet-gehandicapte presentator die even in de wereld van mensen met een handicap komt kijken. Ik heb mezelf ervoor in een identiteitscrisis gegooid. Met name de laatste aflevering waarin we afrekenen met het stigma hulpbehoevend, heeft veel indruk gemaakt bij de kijkers. Als ik de hele dag wordt geframed als iemand die hulp nodig heeft, doet dat iets met me. Dat realiseren mensen zonder handicap zich vaak niet.’

Je geeft zelfs aan je handicap oprecht leuk te vinden…

‘In onze maatschappij ben je toch een beetje een einzelgänger als je een handicap hebt. De keerzijde is dat ik met een bepaalde afstand naar de maatschappij kan kijken. Bovendien heb ik als rolstoeler andere ervaringen dan iemand zonder rolstoel. Dat geeft mij als filmmaker creativiteit waar ik dankbaar gebruik van maak. Daarnaast: De lol van de rolstoel is er altijd geweest. Ik kan niet beschrijven hoe leuk het is om met een rolstoel van een geasfalteerde helling te racen. Eigenlijk is de wereld één groot skatepark of een Super Mario spel waarin ik van punt A naar punt B probeer te komen.’

Is die ‘rolstoellol’ een copingstrategie om om te gaan met je lichamelijke beperking?

‘Nee, want ik weet inmiddels dat ik mij mijn handicap mag toe-eigenen, maar misschien dat een psycholoog daar na een uurtje praten anders over denkt. Feit is dat ik blijmoedig ben geboren. Ik vind het leven fantastisch. En wat is dat eigenlijk, een beperking? Als ik een kater heb, voel ik me beperkt. Als ik in België drie uur van tevoren een trein moet boeken, voel ik me beperkt. Maar als ik in mijn woonplaats Amsterdam ben, voel ik me nauwelijks beperkt. Als maatschappij heb je invloed op hoe beperkt iemand zich voelt.’

Hoe doen we dat in Nederland?

‘Er gaan heus dingen goed. De ontwikkeling van de NS bijvoorbeeld. In mijn kindertijd moest ik 24 uur van tevoren een trein boeken, in mijn puberteit was dat drie uur en tegenwoordig kan het binnen een uur. Dat is hoopgevend. Maar kijkend naar de gescheiden werelden van mensen met en zonder handicap, en kijkend naar de internationale context, doen we het niet goed. Het debat over gehandicaptenzorg staat in Nederland al bijna vijftig jaar stil. We hebben tien jaar te laat het VN Verdrag Handicap geratificeerd, en nog steeds is de positie van mensen met een handicap ondergeschikt.’

Waar ligt dat aan?

‘Daar zijn veel redenen voor te bedenken. Als er altijd een aparte wereld is gecreëerd voor mensen met een handicap - weliswaar met goede bedoelingen, maar toch - hoe verwacht je dan dat iemand voor zichzelf opkomt? De gehandicaptensector is nog te weinig een emancipatiebeweging. Als we het over diversiteit hebben in al zijn contexten, slungelt handicap daar achteraan. Dat vind ik erg. Dat komt ook omdat de weg naar acceptatie of zelfs trots op je handicap ongelofelijk moeilijk is. Sommige mensen komen daar nooit. Een groot verwijt is ook het Nederlandse poldermodel. We willen altijd maar compromissen vinden, maar emancipatie kan je niet polderen. Het is 2021. Kom op mensen, die achtergestelde positie kan echt niet meer. Al die emancipatiebewegingen van vrouwen tot kleur, hebben dat allang door.’

De gehandicaptensector mag wat meer provoceren?

‘Als filmmaker kan ik makkelijker provoceren dan een sector, dat realiseer ik me. Maar met zoveel rapporten die aantonen dat het gewoon niet goed gaat, is de tijd van polderen voorbij. Ja, het mag wel wat radicaler. Kijk alleen al naar de term ‘gehandicapt’: dat koppel ik nou niet direct aan vooruitgang. Het kan niet meer dat een organisatie in de gehandicaptensector alleen gerund wordt door mensen zonder een handicap. Dat zou hetzelfde zijn als dat Andries Knevel een vrouwenbeweging opricht. En zet alsjeblieft in je vacatureteksten dat het hebben van een handicap een pré is. Positieve discriminatie!’

Hoe maken we Nederland toegankelijker?

‘Het begint met wetgeving. In Amerika is het recht op toegankelijkheid van gebouwen en evenementen vastgelegd in de grondwet. In Zweden geldt dat voor speciale toiletten. Canada subsidieert rechtszaken die mensen met een handicap tegen de overheid aanspannen als het gaat om toegankelijkheid. In Nederland daarentegen sluiten we politieke compromissen en moeten we aantonen dat de aanpassing van een gebouw redelijk is. Het lijkt alsof we niet trots zijn op het VN Verdrag Handicap. Het mag allemaal met wat meer lef.'

Zie jij jezelf als een activist?

‘Ik ben filmmaker en zie mezelf als een ambachtsman. Ik houd me bezig met de vraag hoe je de gehandicaptenzorg en dan vooral de mensen met een handicap goed in beeld kan brengen, en waarom er filmtechnisch gezien zo weinig met die doelgroep wordt gedaan. Dat probeer ik te veranderen. Misschien ben ik daardoor wel een beetje een activist, maar ik loop zeker niet voorop bij massaprotesten.’

Er is ook kritiek dat je als filmmaker te veel in de gehandicaptensector blijft hangen. Wat vind je daarvan?

‘Er zijn wereldberoemde Russische schrijvers wiens hele oeuvre over oude, alcoholistische mannen gaat. Waarom zou je geen oeuvre kunnen bouwen op zoiets ongelofelijk veelzijdigs als een handicap? Iets dat alle kanten van het leven raakt. Ik weet veel over dit onderwerp en dat kan ik de wereld meegeven. Waarom zou ik dat laten om voor een ander te bewijzen dat ik ook andere dingen kan doen?’

Wat zou je de wereld willen meegeven?

‘Dat een handicap niet het symbool van ellende is. We hebben altijd geleerd dat we mensen met een handicap moeten helpen. Dat iemand ongelukkig is als hij niet kan lopen of niet kan zien. Zelf heb ik geen diep verlangen meer om te kunnen lopen. Ik wens eerder dat de maatschappij verandert, dan ikzelf. En ik zou een vraag willen stellen: Snap je dat ik trots ben op mijn rolstoel?’

Mari Sanders

Geboren op 22 februari 1988 in Eindhoven

• 2005 - 2008 Mbo Sociaal Cultureel Werk
• 2008 - 2012 Hbo Kunstacademie AKV | St. Joost, Audiovisuele Vormgeving
• 2012 Afstudeerfilm: Rue Des Invalides Fictiefilm: SYNC
• 2013 Fictiefilm: Daan Durft
• 2014 Documentaire: 80% Ongeschikt
• 2018 Fictiefilm: Mooi Geweest
• 2019 Documentaire: Rolstoel Roadmovie
• 2021 Documentaire: Mari Staat Op

De documentaire Mari Staat Op kijk je hier terug.