‘Ik kies mijn werkgever zorgvuldig uit’

Er is vandaag veel belangstelling voor een baan in de zorg bij Pluryn, zorgorganisatie voor mensen met complexe problematiek. Zo’n vijftig gekwalificeerde zorgverleners zijn afgereisd naar locatie Het Hietveld, te midden van de Veluwse bossen bij Apeldoorn. Ze komen voor het evenement ‘Baan in een dag’, waar werkzoekende zorgverleners in één dag solliciteren, een rondleiding krijgen en een ministage lopen. Met een beetje geluk tekenen beide partijen aan het eind van de dag een intentieverklaring: ja, wij overwegen serieus om met elkaar in zee te gaan.
De potentiele nieuwe medewerkers worden met alle egards ontvangen; de petit fours bij de koffie dragen een versuikerd logo van Pluryn. Ze staan in groepjes bijeen, soms kennen ze elkaar: hé, jij ook hier? Velen van hen zijn nu nog elders werkzaam in een gehandicaptenzorgberoep, maar zijn toe aan iets anders. Zoals Marlous Mars (33), persoonlijk begeleider voor volwassenen met autisme. Ze heeft behoefte aan meer uitdaging en groeimogelijkheden, in haar huidige baan zit dat er niet in. Of Marcel Wolvenne (50) die twee weken geleden ontslag heeft genomen bij een andere gehandicaptenzorgorganisatie. Hij werkt nu als nachtportier en als hondentrainer, maar hoopt op een baan bij Pluryn.

Topsport

Binnen Pluryn is Het Hietveld de locatie voor de meest pittige doelgroep: mensen met een licht verstandelijke beperking en ernstige gedragsproblematiek. Johan Luijkman is Chief Happiness Officer. ‘Wij bedienen hier VG7’, zegt hij, ‘dus onze medewerkers doen aan topsport.’ Het programma begint, de aanwezigen nemen plaats. Na het welkomstwoord van de directeur nemen Johan Luijkman en manager Patricia van Stuivenberg het podium voor een wervend betoog. Patricia benadrukt de ontplooiingsmogelijkheden voor medewerkers bij Pluryn: ‘Soms heb je een onverwacht talent. Dat zetten we graag in om de zorg te verbeteren.’
Johan Luijkman belicht de flexibiliteit en de ruimte voor goede begeleiding met zo nodig iets extra’s. Hij vertelt: ‘Een cliënt met terminale darmkanker wilde nog een keer op vakantie naar zee. Ik ben met hem mee geweest. Een week later overleed hij.’ De zaal is luistert aandachtig. Het dagprogramma wordt kort doorgenomen: speeddaten, een rondleiding op het terrein, een casusbespreking, meewerken op een groep en om 17.00 uur een afsluitende borrel. ‘Jullie laten vandaag zien wat je in je mars hebt’, zegt Johan Luijkman. ‘Wij kijken waar de match zit en wie we gaan meenemen.’

Matig imago

‘Baan in een dag’ is één van de initiatieven van Pluryn om nieuwe collega’s te werven. ‘We hebben zo’n vijftig vacatures bij Het Hietveld’, zegt Johan Luijkman. ‘De nood is behoorlijk hoog.’ Niet alleen vergrijzing en de overspannen arbeidsmarkt zijn volgens hem de oorzaak van het schrijnend personeelstekort, ook het zeer matige imago van de sector speekt een rol. In zijn functie als ambassadeur van Pluryn bezoekt hij open dagen voor beroepskeuzes op scholen. ‘Jonge mensen lopen onze stand voorbij’, zegt hij. ‘Ze associëren de sector met cliënten die zwaar afhankelijk zijn en met wie je amper kunt communiceren. Ze hebben meer belangstelling voor bijvoorbeeld de jeugdzorg.’
Voor ‘Baan in een dag’ zijn de kandidaten vooraf gescreend op opleidingsniveau. Luijkman: ‘Twee jaar geleden hebben we het evenement Carrièreswitchers georganiseerd voor zij-instromers zonder een opleiding in een zorgberoep. Het was een groot succes: binnen heel Pluryn zijn ruim zestig mensen aangenomen. Zij hebben bij ons een opleiding gevolgd. Op dit moment hebben we juist behoefte aan professionals die direct inzetbaar zijn.’

Vele initiatieven

In het hele land organiseren gehandicaptenzorgorganisaties soortgelijke initiatieven. Koraal in Limburg en Brabant nodigt zorgverleners uit voor een ZorgXperience; groepen van zo’n tien tot twaalf personen krijgen een rondleiding op verschillende locaties, zodat ze de sfeer kunnen proeven. Siza in Arnhem heeft een website voor sollicitanten gelanceerd: WerkenbijSiza, met vacatures én een bijpassend beeldverhaal over medewerkers die iets vertellen over hun vak. ‘Het mes snijdt aan twee kanten’, zegt adviseur Organisatie en Ontwikkeling Karin van der Wielen. ‘Sollicitanten krijgen een goed beeld van het team waarin ze terecht komen, en onze medewerkers zijn trots op het persoonlijke verhaal dat wij over hen hebben gemaakt.’ ORO in het Brabants Peelgebied maakt sinds kort deel uit van een regionaal zorgnetwerk dat bouwt aan een nieuw type zorgverlener. Jan Roelofs is bestuursvoorzitter. ‘In onze visie is een goede professional inzetbaar op elk zorgterrein; in ziekenhuis, GGZ, ouderenzorg en gehandicaptenzorg. In samenwerking met de scholen werken wij gezamenlijk aan zo’n brede opleiding op mbo- en hbo-niveau.’

Zij-instromers

Wie wil gaan werken in de gehandicaptenzorg hoeft niet per se bij voorbaat gekwalificeerd te zijn. Zij-instromers worden opgeleid in de praktijk. De VGN campagne ‘Wát een vak’ richt zich vooral op zij-instromers. Dat daar veel potentieel zit, ondervinden ook de zorgorganisaties. Elver in Nieuw Wehl leidt klassen op van steeds zo’n twintig zij-instromers en creëert daar bovenop oriëntatiebanen: zij-instromers werken drie maanden om te ontdekken of het bij hen past. ‘Onze klassen zijn altijd vol’, zegt HR adviseur Ellen Pluimers. ‘We zijn steeds beter zichtbaar.’

’s Heeren Loo is een campagne gestart om professionals bij defensie, politie en penitentiaire inrichtingen te werven. Bij defensie zijn de eerste successen al geboekt. Ellen Boonen is directeur HRM. ‘Vroeger hadden onze cliënten vooral verzorging nodig’, zegt zij. ‘Tegenwoordig steeds vaker vooral begeleiding. Professionals bij politie, defensie en gevangeniswezen kennen de doelgroep. Velen van hen hebben de capaciteiten die nodig zijn voor de gehandicaptenzorg anno 2019.’ Ellen Boonen ziet de zorg niet alleen steeds complexer worden, maar ook interessanter. ‘Dat is alleen nog niet doorgedrongen tot de maatschappij’, zegt ze. ‘Het heeft tijd nodig.’

Rondleiding

Terug naar Pluryn, waar inmiddels de speeddate-rondes zijn afgerond en de rondleiding is begonnen. Onder begeleiding van zorgmedewerker Richard Groot Koerkamp bezoeken we een groep voor jongeren met een licht verstandelijke beperking en ernstige gedragsproblemen. Een van de bewoners, een jongen van een jaar of twintig, staat ietwat onwennig maar gastvrij voor zijn kamerdeur. ‘Dit is mijn laatste maand op Het Hietveld’, vertelt hij ons. ‘Ik ga ambulant wonen in Apeldoorn.’

We lopen naar de separatieruimte. Richard opent de deur, het gezelschap groepeert zich rond een dun matras en een kussen op de grond. ‘Bij agressie bellen we het calamiteitenteam’, vertelt Richard. ‘Als het echt niet anders kan fixeren we de cliënt en isoleren hem drie keer tien minuten.’

De rondleiding is ten einde, we lopen terug over het bosachtige terrein, het groen van hoge naaldbomen steekt af tegen een blauwe lucht. Er liggen afgezaagde boomstammen in de berm, bij een hutje in de luwte zitten bewoners en hun begeleiders te schaften. Ook voor de bezoekers van ‘Baan in een dag’staat de lunch klaar: royaal belegde broodjes en een grote mand met fruit. De bodem voor het middagprogramma: een ministage op een van de locaties van Het Hietveld, of elders bij Pluryn.

Competenties

Pluryn zoekt vandaag uitsluitend professionals, maar werft via andere wegen - net als elke andere organisatie voor gehandicaptenzorg - óók zij-instromers. Hoe zorg je ervoor dat zorgmedewerkers, al of niet de zij-instromers, voldoende competent zijn of worden om de steeds complexere doelgroep adequaat te begeleiden?

Peter Vonk doet assessments voor vooral zorgberoepen. Hij adviseert om bij de selectieprocedure vooral te kijken naar de mens achter de competentie. Naar de aard en aanleg, het karakter. Vonk: ‘Zijn ze uit het goede hout gesneden? Dat is een belangrijke vraag.’ Nu nog focussen zorgorganisaties volgens hem vaak op te voor de hand liggende beroepscompetenties, zoals zorgzaamheid en flexibiliteit. ‘Op diezelfde competenties loopt het uiteindelijk te vaak stuk’, zegt hij. ‘Professionals lopen zichzelf voorbij als hun hulpvaardigheid geen grenzen kent. En van flexibiliteit hebben organisaties behalve gemak óók last, als medewerkers op de werkvloer steeds iets anders doen dan wat was afgesproken.’

Luisteren en reflecteren

In zijn boek Werken voor mensen met een verstandelijke beperking beschrijft hij zeven zogenoemde ‘onmisbare eigenschappen’, zoals luisteren, positie innemen, bijstaan zonder overnemen en reflecteren. Het boek helpt zorgmedewerkers te werken aan deze basale eigenschappen. Vonk: ‘Als zij die eigenschappen bezitten of kunnen ontwikkelen, dan zijn ze volgens mij óók in staat om te voldoen aan de beroepscompetenties. Omgekeerd is dat minder vanzelfsprekend.’

Vonk begrijpt goed de keuze van ’s Heeren Loo, die het potentieel van politie, defensie en gevangeniswezen aanboort. Hij vult het rijtje graag aan met brandweermensen en rampenbestrijders; in het verleden heeft hij deze beroepsgroepen succesvol in contact gebracht met jeugdzorg. ‘Uitstekende opvoeders’, zegt hij. ‘Hulpvaardig en met een hands on mentaliteit. Vaak hebben ze thuis pleegkinderen. Het is zeker de moeite waard om daar te gaan zoeken.’

Werkgeluk

De gediplomeerde professionals bij ‘Baan in een dag’ kunnen bij wijze van spreken morgen volwaardig aan de slag. Het zal nog een hele kunst zijn om het deel van de groep dat straks wordt aangenomen ook werkelijk te behouden. De nieuwe aanwas kan immers in alle windstreken bij de buren terecht. Marloes Mars – de persoonlijk begeleidster voor volwassenen met autisme – heeft tien jaar geleden ook al eens gewerkt bij Het Hietveld. Ze is benieuwd met welk gevoel ze vanavond naar huis gaat. Dat laatste geldt ook voor Marcel Wolvenne, de nachtportier en hondentrainer. ‘Ik wil niet arrogant zijn’, zegt hij, ‘maar ik kies mijn werkgever zorgvuldig uit.’ Chief happiness officer Johan Luijkman is voorbereid. ‘Pluryn heeft van werkgeluk een speerpunt gemaakt’, zegt hij. ‘Dat begint al op de eerste dag. Mensen die goed starten, blijven langer hangen.’

Een baan

Uiteindelijk zijn er dankzij ‘Baan in een dag’ achttien mensen aangenomen, onder wie Marcel Wolvenne. Hij heeft tijdens het middagprogramma meegelopen op twee locaties en is voor beide teams geschikt bevonden. Aan hem de keuze. ‘Er was een klik’, zegt hij. ‘Ook met de bewoners van de groep.’ Marlous Mars is nog in gesprek over een eventuele aanstelling. ‘Ik heb een goed gevoel’, blikt zij terug. ‘Al die mensen die zo hun best doen omdat ze mij willen hebben. Het enthousiasme straalt er van af.’

Banen genoeg

In 2016 werkten er 164.000 mensen in de gehandicaptensector, in 2017 waren dat er 173.000. ‘Een stijging van 5,5 procent’, zegt Maarten Hüttner van de VGN. ‘We weten dat de reguliere vervangingsvraag zo’n 3 tot 5 procent is. Dat zijn bijvoorbeeld de mensen die met pensioen gaan of die het vak verlaten. Daar komt deze 5,5 procent nog bovenop.’

Actuele, recente cijfers over het aantal vacatures ontbreken. Daarom heeft de VGN bij de 174 leden navraag gedaan naar het aantal openstaande vacatures op één bepaalde datum: 1 november 2018. Dat waren er 2505. Het overgrote deel van de leden gaf aan dat de vacatures gemiddeld langer dan drie maanden openstaan en dat dit rechtstreeks verband houdt met de complexe zorgvraag van cliënten. Hüttner hoopt dat leden van de VGN zich door elkaar laten inspireren bij de initiatieven om personeel te werven. Hüttner: ‘We zijn niet voor niets een vereniging.’

Foto's: Stijn Rademaker