Expliciet maar prikkelarm

Neuken is uit. Seks hebben, heet het nu. En ook het harige tijdperk is voorbij. Het werd dus hoog tijd voor een nieuwe versie van de film Vriendschap & Seks uit de jaren negentig. Ook de titel werd vernieuwd: Lief, Lijf & Leven. Hij wordt gemaakt door De Kleine Omroep Stichting, afgekort KLOS-TV. Dit is een non-profit organisatie die filmproducties maakt voor, met en over mensen met een beperking, zowel verstandelijk als fysiek. Ze zitten in een leeg bewonerspaviljoen op het terrein van het vroegere Dennendal in Den Dolder, waar nu Reinaerde gevestigd is.
Het kantoor van KLOS-TV staat helemaal in het teken van Lief, Lijf & Leven. Aan de muur hangt een groot planbord met allerlei afspraken en acties die rond de film plaatsvinden, voor en na de presentatie op 27 mei 2015. Het interview met Markant staat erop, maar ook RTL Late Night, zij het met een groot vraagteken erachter.


Social media
Aan tafel zitten projectleider Ineke Bomhof, regisseur en scriptschrijver Carel Smits en Rob Croes - hij verzorgt de PR, communicatie en schrijft de nodige teksten. De opnames voor de film zijn zojuist afgerond en nu vindt de montage plaats. ‘We zijn een leerwerkbedrijf voor video-editors’, vertelt Rob Croes daarover, ‘mensen met afstand tot de arbeidsmarkt kunnen bij ons ervaring op doen om door te stromen naar een betaalde baan.’
Lief, Lijf & Leven belicht op een gestructureerde manier vele facetten van de seksuele ontwikkeling: vriendschap, relaties, het eigen lijf en natuurlijk seks. Een nieuw onderdeel is ‘Waar het mis kan gaan’. Dit gaat over, seksueel misbruik, loverboys en - girls, weerbaarheid en de mogelijkheden èn gevaren van internet en social media. Dit onderdeel is op verzoek toegevoegd. 
Croes: ‘Vooraf hebben we een onderzoek gedaan onder de gebruikers van de vorige film. We hebben hen gevraagd wat goed is en moet blijven, en wat minder goed werkte of nog ontbreekt. Dat heeft geleid tot een aantal aanpassingen. Zo is er nu meer aandacht voor de manier waarop mannen kijken naar seks en hun rol daarin. Dat was in de vorige film onderbelicht . Anale seks is ook een onderwerp dat op verzoek is toegevoegd. Daarover leven veel misverstanden, mede door porno. Bijvoorbeeld dat iedere vrouw dat leuk zou vinden.’


Identificeren
Inhoudelijke bijdragen kwamen ook van een begeleidingscommissie, waarmee KLOS-TV werkt bij alle films die ze maken. Deze commissie is samengesteld uit mensen uit de praktijk en deskundigen, zoals seksuologen, gedragsdeskundigen en begeleiders. Met hun input heeft Carel Smits het script kunnen schrijven.
Daarnaast zijn twintig deskundigen geïnterviewd. Croes: ‘We hebben gesproken met cliënten, begeleiders, gedragsdeskundigen en ouders. Over alle thema’s hebben we hen dezelfde vragen voorgelegd.  Een montage van deze interviews is verwerkt in de film. Als je een onderwerp aanklikt, dan zie je wat deze mensen erover zeggen.’
Door de hele film worden studiogesprekken, discussies en filmfragmenten afgewisseld. In de studio praten de twee presentatoren, Judith van Duivenboden-Kreijne en Bert Hana, met vier gasten: twee mannen en twee vrouwen. ‘Dat zijn allemaal acteurs’, vertelt Ineke Bomhof. ‘We hebben gekozen om niet te werken met mensen met een lichte verstandelijke beperking; want zij willen zich daar als kijker niet mee identificeren.’


Geen porno
De informatie in de film is best heftig. ‘Maar we willen het niet té zwaar maken’, zegt Croes. ‘Daarom zijn er grapjes in verweven en zit er muziek bij. We hebben daarvoor vijf artiesten en groepen gevraagd, die meteen ja zeiden. Ze konden ieder een thema uit de film kiezen om daarover een lied te schrijven. Carel heeft hen gebriefd en het resultaat zijn vijf prachtige liedjes die goed bij de film passen.’
Martin van der Starre zingt de pakkende leadersong, Typhoon zingt over vriendschap en relaties, Katinka Polderman over ‘Je eigen lijf’, Douwe Bob neemt ‘Seks, hoe en wat’ voor zijn rekening en tot slot vat Roosbeef het thema ‘Waar het mis kan gaan’ muzikaal bij de horens. Ineke Bomhof vult aan: ‘De doelgroep van de film voelt zich serieus genomen, omdat bekende Nederlandse artiesten meewerken en via de muziek hun mening geven over het onderwerp.’
Net als in de vorige versie, laten in de film mensen van vlees en bloed zien hoe je seks kunt hebben of je eigen lichaam kunt beleven, maar zonder dat het porno wordt. Dat was nog wel even een worsteling, vertelt  Carel Smits. ‘Ten eerste was het nu veel moeilijker dan destijds om acteurs te vinden die dat willen doen. Mensen zijn nu veel terughoudender, mede doordat ze bang zijn dat de beelden ongebreideld via internet verspreid zullen worden. We hebben daarom eerst geprobeerd acteurs uit het pornocircuit te vinden, maar dat pakte niet goed uit. We hebben sommige opnames opnieuw moeten draaien omdat die verkeerd overkwamen.’


Naaktscènes
‘Het mag absoluut niet de uitstraling van porno hebben’, vervolgt hij, ‘dat heeft te maken met de uitstraling van de acteurs, make up, kleding. Ze moeten eruit zien als doorsnee mannen en vrouwen, niet de types die je in porno ziet. En het moet ook nog eens zo natuurlijk mogelijk overkomen. Je moet je vriendje of vriendinnetje erin kunnen herkennen.’De visuele boodschap is belangrijk en moet daarom zo zuiver mogelijk zijn en vertrouwen uitstralen. ‘Zo prikkelarm mogelijk in beeld brengen, noemen we dat wel eens’, vult Ineke Bomhof aan. Tegelijkertijd wil je seks wel helder en expliciet uitleggen, Want de kijkers moeten het kunnen vertalen naar hun werkelijkheid.’
‘We hebben de film voorgelegd aan begeleiders en cliënten’, vervolgt Bomhof, ‘dat heeft geleid tot een aantal aanpassingen. Zo bleek een naaktscène over het eigen lichaam de plank mis te slaan. De jonge vrouw die daarin speelde kwam te jong en sexy over. We hebben een meer doorsnee model kunnen vinden. Ook in de structuur zijn wat veranderingen aangebracht. Zoals in de momenten dat er stops zijn om over vragen te kunnen praten. Ook werd de tip gegeven om meer herhaling in te bouwen.’
Van de belangrijkste veertig scènes uit de film zijn stills gemaakt. Daarvan heeft een illustratrice tekeningen vervaardigd. Dat zijn ‘praatplaten’ geworden; geheugensteuntjes om over onderwerpen uit te film te praten.  Het zijn herkenbare scènes uit de film, zoals iemand die masturbeert of mensen die seks hebben met elkaar. Op de achterkant staat een aantal vragen over het betreffende onderwerp. Bomhof: ‘Dat kwam ook uit de test, dat het goed is iets in handen te hebben bij het aangaan van een gesprek. Ook werd daarbij aangegeven dat je dan beter een tekening kunt gebruiken die herkenbaar is als scène uit de film dan een letterlijk beeld uit de film.’


Vrachtwagen vol dvd’s
Bij de dvd’s zit een uitgebreide begeleidershandleiding. Want het is niet zo dat je een cliënt alleen naar de film laat kijken. Je moet het goed voorbereiden. De film is een aanzet voor gesprek. Daarbij zijn begeleiders heel belangrijk. Je moet hen zover krijgen dat ze seksualiteit zonder schaamrood op de kaken kunnen bespreken, zeggen Bomhof en Smits. ‘Deze film, maar ook een planmatige aanpak, helpt daarbij enorm. Niet wachten met praten over seks totdat er problemen zijn, wat vaak gebeurt. Het is daarom goed als begeleiders getraind worden in het voeren van gesprekken over seksualiteit.’
Het ministerie van VWS financierde het grootste deel van de oude film. Croes: ‘Dat hebben we nu weer geprobeerd. Hoewel ze het toejuichen en ook voorstander zijn van preventie, wilden ze er geen geld in stoppen. Uiteindelijk zijn we twee jaar bezig geweest om voldoende geld bij elkaar te krijgen. Een aantal fondsen (Nuts Ohra, NSGK, SPZ) leverde een bijdrage, de VGN en de Vereniging Gehandicaptenzorg Utrecht ook, en de resterende dertig procent werd door zorginstellingen zelf bijgelegd.’
Nu gaat het erom dat de film op de juiste plekken terecht komt. Bomhof: ‘Het liefst zouden we met een vrachtwagen vol dvd’s het hele land rond gaan om hem af te leveren op de plekken waar die gebruikt moet worden. Dat kan niet, dus zetten we alle beschikbare kanalen in: buurtteams, scholen, zorgorganisaties en ouders. Zodat mensen met een verstandelijke beperking meer kennis krijgen over hun eigen lichaam en seks en ze onderscheid leren maken tussen wat prettig voelt en wat niet. De leadersong van de film vat dat mooi samen: “Met je lijf heb je lief, met je lijf heb je lol. Leve je lijf, daar kun je plezier aan beleven. Mijn lijf is mijn lust en mijn leven.”

De film Lief, Lijf & Leven is opgebouwd uit vier delen:

1. Vriendschap en relaties
Hierin komen onderwerpen aan bod als: vriendschap tussen mannen, tussen vrouwen, tussen stellen, verliefdheid, wanneer is iets vriendschap en wanneer wordt het verliefdheid?, jaloezie.
Boodschap: alles is goed, zo lang het goed voelt, of dat nou weinig vrienden zijn of veel.

2.  Je eigen lijf
Onder andere over: hoe zie je eruit (man en vrouw)?, hoe ontwikkelt je lichaam zich?, persoonlijke hygiëne, masturberen, hoe noem je alle dingen die aan je lichaam zitten? 
Boodschap: je lijf is van jou, ben er trots op en geniet ervan en je bent goed zoals je bent.

3. Seks hoe en wat
Het voorspel, seks hebben in allerlei soorten relaties, veilig vrijen en naspel.
Boodschap: je lijf is van jou en je doet alleen iets als het goed voelt. Voelt het niet goed, dan niet doen. Seks is plezier voor twee.

4. Waar het mis kan gaan
Thema’s zoals: veilig internetten, chatten en daten, loverboys en –girls: hoe herken je die en wat doe je als je daarmee te maken hebt? Seksueel misbruik, seks en de wet.
Boodschap: wees zuinig op jezelf. Als jou nare dingen gebeuren, praat er dan over!

Deze delen zijn opgebouwd uit kleine, gestructureerde blokjes informatie, zodat ze behapbaar zijn voor de doelgroep, die over het algemeen een korte spanningsboog heeft. Daarom zijn het taalgebruik en zinsopbouw eenvoudig en zijn er weinig samengestelde, complexe boodschappen.
Ieder deel begint met een scène als startpunt. Daarna volgt een afwisseling tussen studiogesprekken en nieuwe scènes. Op verschillende momenten zijn daarbij stops ingebouwd. Dat geeft de gelegenheid om over dat onderdeel verder te praten. Daarbij kun je de bijgeleverde ‘praatplaten’ gebruiken. Na de stop gaat de film verder nadat eerst herhaald is waar het voorafgaande over ging.
Daarnaast is er nog een handleiding voor begeleiders: als film op een dvd, maar ook in gedrukte vorm. En tot slot nog een pakket met veertig gedrukte praatplaten.
Op 27 mei verscheen het zesdelige dvd-pakket. Het kost 249 euro. en is te bestellen via info@klostv.nl. www.klostv.nl