De begeleider als deskundige
In De ongekende mogelijkheid van het alledaagse laat Michael Kolen zien dat er een gigantische olifant bestaat die niet altijd gezien wordt, laat staan erkend. Het sublieme samenspel tussen begeleider en cliënt, slingerend tussen regels en invloeden van buitenaf wordt zichtbaar. Net als de complexiteit en dubbelzinnigheid in de dagelijkse omgang.
Op dit proefschrift promoveerde Michael Kolen, adviseur zorgethiek en geestelijk verzorger bij Prisma in Waalwijk, aan de universiteit in Humanistiek. In zijn onderzoek volgde hij negentien jongeren met een licht verstandelijke beperking gedurende een dag. De uitkomsten zijn goud waard, een grote stap in de toekomst van de verstandelijk gehandicaptenzorg. Alleen jammer dat het taalgebruik zo lastig is. Een handelseditie zou zeer welkom zijn.
Michael onderscheidt drie verschillende typen begeleidingsstijlen in de alledaagse omgang. Als metafoor maakt hij graag gebruik van een spelletje voetbal. Zo is type 1 de spelbreker: de begeleider heeft geen tijd, de vraag wordt niet beantwoord. En type 2 houdt zich strak aan de regels: hij verwijst de cliënt terug naar zijn contactmoment. Het spel wordt door beide typen niet in beheer genomen. Door type 3 wordt het spel wel in beheer genomen: de vraag wordt bevestigd, waardoor stress kan reduceren. Met een grafiek is te zien hoe wij begeleiders steeds switchen tussen deze typen.
In het boek hernoemt Michael ons begeleiders eervol tot getuigen-deskundigen, die samen met de jongeren ‘met de voeten in de modder staan’. Dit vind ik mooi. Elke dag weer rinkelen telefoons, wordt er overgedragen, gerapporteerd, zijn er verwachtingen van ouders, collega's, maar ook van de maatschappij. Verwachtingen zijn hoog, ook bij de mensen waar je je voor inzet. ‘En toch’, zegt Michael in zijn boek, ‘in alle hectiek van de dag hebben begeleiders vaak die praktische wijsheid in pacht, wat voorbijgaat aan competenties en vaardigheden.’ Hij noemt ons uitvinders, die steeds weer de afweging maken: wat werkt wel, wat werkt niet. Elk moment weer, ruimte maken, inweven, ruimte maken.
Michael heeft dàt moment, die verbinding die er voor mij zó toe doet, theoretisch onderbouwd in zijn boek. Hiermee laat hij zien dat het juist oké is ook te switchen naar type 3. Datgene doen wat op dat moment het goede is, reikt soms nu eenmaal verder dan regels, werkplanningen en doelen.
Gelet op elkaars eigenheid en verschillen heeft het ongekende vrij spel gekend te worden.
Michael Kolen, De ongekende mogelijkheid van het alledaagse, Een kwalitatief-empirische, zorgethische studie naar morel betekenissen in de alledaagse omgang tussen jongeren met een licht verstandelijke beperking en zorgprofessionals. 2017. ISBN 978-94-6295-756-5. Tegen betaling van verzendkosten is een exemplaar te bestellen via mkolen@prismanet.nl, gratis downloaden kan via uvh.nl.
Maartje van Beurden (41) is sinds acht jaar woonbegeleider bij Prisma.
