‘Cultuursensitief werken is creatief omgaan met de situatie’
Wat is een cultuursensitieve beroepshouding? Dat blijkt het beste uit een praktijkvoorbeeld. Een directeur wilde dat zijn zorginstelling meer onderdeel van de samenleving werd. Hij stelde het atrium open voor moeders met kinderen en andere buurtbewoners. Het werd ook de hangplek voor een groep Marokkaanse jongeren. Hun aanwezigheid zorgde voor spanning en irritatie bij de bewoners.
De directeur maakte van zijn dilemma een casus in de Topclass van Een Intercultureel Fundament, een project van VGN en Actiz dat cultuursensitieve zorg wil bevorderen. De directeur: ‘Het binnenhalen van de buitenwereld leidt tot spanning omdat de verschillende groepen elkaar niet kennen en bang zijn voor elkaar. Moet ik de jongeren eruit zetten en mijn ideaal verloochenen?’ Mede dankzij tips van andere bestuurders die deelnamen, nam hij vier van de jongeren aan als veiligheidsmedewerker, en stelde ze verantwoordelijk voor de sfeer in het atrium.
Dat werkte wonderwel, op een paar incidenten na. In het atrium ontstond contact tussen de groepen, en begrip voor elkaars leefwereld. De directeur hoorde bovendien iets verrassends over zijn instelling: een niet te kopiëren sleutel van de instelling bleek binnen een uur na te maken in het illegale circuit. Ook de jongeren deden hun voordeel met hun nieuwe positie. Ze gingen mee naar congressen en vertelden zorgmedewerkers over interculturele communicatie. Zelfs de bewoners van de zorginstelling hadden er baat bij: ‘Ze zijn veel minder gefocust op hun kwaaltjes als ze over de jongeren en de andere bezoekers van het atrium praten’, zei de directeur. ‘Hun horizon wordt breder, en de onze ook.’
Vertrouwen
Wie cultuursensitief is, weet dat zijn eigen normen en waarden niet voor iedereen gelden. Die weet dat je anders tegen een situatie aan kunt kijken en zegt niet onmiddellijk: “dat hoort niet”, of “dat kan nou eenmaal niet”. Om die houding in de care te versterken en door te geven, hebben Actiz en VGN de laatste twee jaar gewerkt aan Een Intercultureel Fundament. Eind mei is dit programma afgesloten met de lancering van een toolkit Bouwen op Een Intercultureel Fundament. Zorgorganisaties en medewerkers kunnen hem gebruiken voor het leren werken met verschillende culturen, en mensen met andere sociale achtergronden. In de toolkit zit onder meer een model voor een interculturele businesscase, een omschrijving van interculturele competenties en een overzicht van good practices. Ook zijn er ideeën opgenomen voor het zelf organiseren van een bijeenkomst over het thema. Op de feestelijke slotbijeenkomst werd onlangs de toolkit gepresenteerd, met een film erbij met impressies van vier interculturele leernetwerken.
Intercultureel werken is essentieel, weten inmiddels veel zorgorganisaties. Want mensen met een andere culturele achtergrond dan de veelal witte middenklasse zorgmedewerkers voelen weinig aansluiting bij de omgangsvormen en de manier van ondersteunen. Zij baseren hun vertrouwen meer op persoonlijk contact met iemand die ze kennen, dan op goedgekeurde procedures. Of, zoals een medewerkster uit de zorg het uitdrukt in de film: ‘Die allochtone vrouw ging mij echt niets vertellen over haar problemen. Ik vertelde haar toch ook niks over de mijne?’ Wie het wil leren kan een eerste aanzet vinden in de toolkit, maar verder is het vooral een kwestie van ‘echt openstaan voor de cliënt en zijn achtergrond, van een opener mindset en vooral van creatief en oplossingsgericht omgaan met de situatie’, aldus projectleider Alice Dallinga van VGN.
De toolkit Een Intercultureel Fundament is te vinden op www.vgn.nl en www.actizkleurrijkezorg.nl
