Op woensdag 23 mei a.s. zijn de verkiezingen voor het Europees Parlement. Iedere Nederlander van 18 jaar of ouder heeft dan weer het recht om te stemmen. Dit geldt ook voor mensen met een verstandelijke of lichamelijke beperking. Ook voor hen is het belangrijk hun stem te laten horen, vooral als het gaat om relevante zaken als zorg, wonen, werken, toegankelijkheid en hoe daarmee wordt omgegaan. Regelmatig komen er vragen van mensen met een beperking, hun vertegenwoordigers, zorgaanbieders en gemeenten rondom hun rechten en plichten. Hoe ga je bijvoorbeeld om met de stempas van een cliënt die bij je woont? En wat als een cliënt onder curatele staat? Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland en Ieder(in) zetten de belangrijkste rechten en plichten uit het kiesrecht op een rijtje.
Ook in het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap staat expliciet vermeld dat personen met een beperking in staat moeten worden gesteld hun stem uit te brengen.
Zorgaanbieders moeten de stempas tijdig overhandigen aan hun cliënten
Mensen met een beperking beslissen dus altijd zelf om al dan niet te gaan stemmen. Ook als degene in een woongroep bij een zorgaanbieder woont. Zorgaanbieders mogen hun cliënten dan ook niet de stempas onthouden. Als de persoon niet kan gaan stemmen (bij een evident ernstige verstandelijke beperking), dient de zorgaanbieder contact op te nemen met zijn of haar vertegenwoordiger.
Ook moeten de cliënten tijdig hun stempas overhandigd krijgen zodat ze kunnen bepalen of ze zelf gebruik maken van het stemrecht of iemand anders machtigen of om niet te stemmen. Heeft de cliënt geen gebruik gemaakt van zijn stempas, dan kan de zorgaanbieder de stempas van de cliënt pas weggooien, nadat de verkiezingen hebben plaatsgevonden.
De rechten en plichten in het kort:
- Iedere Nederlander boven de 18 jaar mag stemmen.
- De instelling overhandigt de stempas altijd aan de cliënt.
- Maakt de cliënt geen gebruik van zijn stempas, dan kan de zorgaanbieder de stempas pas weggooien, nadat de verkiezingen hebben plaatsgevonden.
- De cliënt mag iemand anders voor zich laten stemmen.
- Hulp bij het vervoer naar het stembureau is de verantwoordelijkheid van de cliënt of zijn vertegenwoordiger. Kan de cliënt dat niet of is hij daartoe niet bereid, dan kan de instelling daarvoor zorgen. Over eventuele kosten daarvan wordt vooraf overlegd.
- In het stembureau wordt niet gekeken of iemand zijn wil kan bepalen.
- Hulp in het stemhokje is alleen mogelijk voor mensen met een lichamelijke beperking. Aan mensen met een verstandelijke beperking kan er uitleg worden gegeven, buiten het stemhokje, over het gebruik van het stembiljet, maar de kiezer moet zijn stem alleen uitbrengen.
Voor meer informatie zie de twee notities in de bijlage.
Wat is er verder geregeld voor kiezers met beperking?
Kiezers met een lichamelijke beperking
Vanaf 1 januari 2019 moeten alle stemlokalen toegankelijk zijn. Dit betekent onder meer dat de stemlokalen voor bijvoorbeeld kiezers in een rolstoel goed bereikbaar zijn en dat deze kiezers in deze stemlokalen zelfstandig kunnen stemmen.
Kiezers die vanwege hun lichamelijke gesteldheid niet zelf kunnen stemmen, mogen ondersteuning krijgen. Denk bijvoorbeeld aan blinde kiezers, slechtziende kiezers die zo slecht zien dat zij geen leesloep kunnen gebruiken of mensen met Parkinson. Deze kiezers mogen worden geholpen door een medewerker van het stembureau, of door iemand naar eigen keuze.
Stemmen met visuele beperking
Vanaf 2019 ligt in ieder stembureau in Nederland een loep met verlichting klaar. Dit is een nieuwe verplichting vanuit de Kieswet. Vergeet er dus niet naar te vragen als u moeite hebt om het stembiljet te lezen. Enkele gemeenten hebben een speciale mal met audio-ondersteuning beschikbaar gesteld voor kiezers met een visuele beperking. Om te kunnen stemmen in een gemeente waar u niet woont, hebt u een kiezerspas nodig. Een kiezerspas vraagt u aan in de gemeente waar u ingeschreven staat
Kiezers met een (licht) verstandelijke beperking
Kiezers met een (licht) verstandelijke beperking mogen niet worden geholpen in het stemhokje. Wel kunnen zij buiten het stemhokje uitleg krijgen over hoe het stembiljet werkt. Veel zorgaanbieders, gemeenten en organisaties voor maatschappelijk werk organiseren voor de verkiezingen trainingen en workshops over het stemmen. Daarnaast kunnen kiezers met een verstandelijke beperking uitleg krijgen en oefenen op de website hoewerktstemmen.nl.
Voorlichting in begrijpelijke taal
Ook de website www.stemjijook.nu informeert mensen met een verstandelijke beperking in begrijpelijke taal hoe ze kunnen stemmen. Ook worden lokale organisaties en (zorg)instellingen gefaciliteerd om voorlichting, workshops, discussies en debatten te organiseren voor mensen met een licht verstandelijke beperking.
In onderstaand filmpje treft u – in gewone taal – de resultaten van het onderzoek door ASVZ, Philadelphia, Reinaerde en Syndion naar bekendheid en bewustzijn rond het stemrecht van mensen met een beperking.
